Een zee van plastic kassen in Almería

Wie voor het eerst door de regio Almería rijdt, knippert zeker een paar keer met de ogen. Net zozeer indrukwekkend als verbazingwekkend is het landschap met ontelbare plastic kassen. In diverse maten en onderhoudsstaten en bijtijds bijna letterlijk over elkaar heen gebouwd. Spanje is nummer 1 in export van tuinbouwproducten en van al die productie vindt 60 procent plaats in Almería.

In de jaren zestig van de vorige eeuw werd de grond met zand opgehoogd en de eerste tuinbouwactiviteit via kolonies gestart in het rotsachtige gebied. Vanaf de jaren zeventig ging het hard en groeide de tuinbouw aan een stuk door tot een economie die voor de regio van enorm belang is; 40 procent van het bruto binnenlands product bestaat uit tuinbouwactiviteiten.

Die economische impact wordt gecreëerd op 33.000 hectare. Dat is slechts een fractie van de totale oppervlakte die aan de regio wordt toegerekend. De helft van het oppervlak is nagenoeg onbegaanbaar en volledig beschermd.

Ongeveer 14.000 telers zijn nog actief in deze regio met een gemiddelde bedrijfsgrootte van 2,5 hectare. Zij richten zich vooral op paprika's (23 procent), tomaten (18 procent), watermeloenen (14 procent), komkommers (14 procent) en courgettes (11 procent). Van de productie verkopen de telers 60 procent via coöperaties en 40 procent direct via veilingen.

De productie in deze regio vindt vooral plaats tussen november en april, de periode dat Nederland veel minder kan leveren. Spanje vult dit gat grotendeels op. 70 procent van de productie in Almería is dan ook bestemd voor export. Deze richt zich bijna geheel op andere Europese landen, waarbij Duitsland met ruim 30 procent grootafnemer is, gevolgd door Frankrijk.

Spanje nummer 1 exporteur

In totaal is Spanje met 360.000 ton de grootste exporteur van tuinbouwproducten. Mexico en Nederland volgen op gepaste afstand. Vooral in paprika's is Spanje, en dan met name de regio Almería, veruit de grootste exporteur wereldwijd.

Naast het feit dat in Almería amper onder glas wordt geteeld, is er een groot verschil in opbrengsten met Nederland. Dat komt vooral doordat de Spaanse productie in de frissere wintermaanden plaatsvindt met relatief weinig lichtintensiteit, verklaart Jan van der Blom van servicebedrijf Coexphal in Almería.

Tomaten leveren gemiddeld een productie op van 14 tot 16 kilo per vierkante meter. Paprika's komen uit op 8 tot 12 kilo en komkommers op 10 tot 14 kilo. Komkommers kunnen twee keer per jaar worden geteeld. Paprika's vaak tot hooguit januari/februari, waarna de teelt van watermeloenen volgt.

Bijna geen verwarmingskosten

De teelt drijft eigenlijk volledig op groei door zonlicht, dus de verwarmingskosten zijn nihil. Daardoor alleen al ligt de kostprijs ruim 20 procent lager dan in Nederland. Ook arbeid is beduidend goedkoper.

Dat de teelt in Zuid-Spanje zoveel goedkoper kan, heeft ook alles te maken met het transparante plastic dat wordt gebruikt. Maar wereldwijd staat dit onder druk en dat gaat ook aan Almería niet voorbij. Toch is die uitdaging grotendeels getackeld, stelt Van der Blom.

'Ruim 60 procent van plastic komt van het kasdek dat elke vier jaar wordt vervangen. Dit wordt volledig gerecycled. Al het overige plastic wordt tegenwoordig ook merendeels gerecycled', legt Van der Blom uit. 'Het klopt dat de maatschappelijke druk op de teelt onder plastic hier ook toeneemt, maar op deze wijze is dat redelijk onder controle.'

Biologisch sterk gegroeid

Wat opvalt is de enorme groei van het biologische areaal in de laatste decennia. In 2013 lag die groei nog op 1,4 procent en nu gaat het om bijna 15 procent. Tot twee jaar geleden steeg de vraag jaar op jaar sterk en daarmee ook het aantal telers dat de switch maakte. De meerprijs voor de biologische telers moet hoger zijn dan 15 procent en dat was tot begin 2022 ook bijna continu het geval. Daarna kwam er een duidelijke dip en vorig jaar stagneerde de groei van het biologische areaal.

Het tekort aan water wordt vaak gezien als een groot probleem voor de Spaanse land- en tuinbouw. Dat is het in de meeste regio's ook, maar in Almería valt dat relatief mee. Er is een vrij groot aanbod van natuurlijke bronnen en sinds een paar jaar wordt gebruikgemaakt van ontzout zeewater. Pilots zijn er volop en inmiddels zijn de resultaten veelbelovend. Maar de techniek staat nog in de kinderschoenen en dat geldt ook voor een betaalbare methode om al dat water te verpompen.

Concurrent profiteert

Een grotere vrees is de toenemende concurrentie uit Marokko. De zuidelijke buren van het Spaanse tuinbouwgebied benutten nu de voordelen die Almería de laatste decennia mogelijk maakte: lage lonen en productiekosten.

Van der Blom is er niet al te bezorgd over. 'In het begin van mijn carrière werd in Nederland zo sterk gevreesd voor de opkomst van de Spaanse tuinbouw, dat ze bang waren de markt volledig kwijt te raken. Dat is niet gebeurd. Daarom geloof ik dat hier in Spanje ook wel kansen blijven de komende jaren.'