Slimme mestoplossingen Dutch Dairy Challenge helpen melkveehouderij vooruit

In totaal worden negen ideeën uitgewerkt, die vier weken in een serie worden toegelicht in Nieuwe Oogst. Dit is het derde deel van de serie over de Dutch Dairy Challenge.

Mest verbeteren met natuurlijke processen en zonder toevoegmiddelen

De Gelderse deelnemer aan de Dutch Dairy Challenge is geen melkveehouder, zijn vader was dit wel. De Groot was eerder champignonkweker. Hij kent daardoor het belang van goede mestkwaliteit voor een vruchtbare teelt. In zijn idee, dat nog in de kinderschoenen staat, wil hij beide landbouwtakken combineren met oog voor beter dierenwelzijn.

'Het mooie van mijn plaatje is dat de kringloop rond is, van begin tot eind. Daarbij gebeurt alles via natuurlijke processen. Er zijn geen toevoegmiddelen nodig. Het is een puzzel waarvan je verschillende stukjes op basis van bekende technieken in elkaar schuift.'

Dichte vloer

De basis voor die puzzel wordt gelegd met een dichte vloer, gemaakt van gerecycled rubber met perforatiegaten. Die kan over een roostervloer worden gelegd en is comfortabel en zacht. Daar bovenop komt stro. 'De combinatie van stro en de nagenoeg dichte vloer maakt dat er geen gassen uit de put komen. Dat beperkt de uitstoot en is goed voor het stalklimaat', vertelt De Groot.

Eventueel kan op deze manier een soort vrijloopstal worden gebouwd, maar het systeem is ook in een bestaande ligboxenstal in te passen, vervolgt De Groot. 'Het idee is afkomstig van de oude grupstal. Daar werd op een eenvoudige manier vaste mest en urine gescheiden. Hier gebeurt dit volgens hetzelfde principe.'

Substraat

Het idee is dat de urine, die in de put onder de vloer wordt opgevangen, wordt ingezet als renure. Na Europese goedkeuring is dit een kunstmestvervanger. De vaste fractie met het stro wordt uit de stal gehaald en in een indooromgeving omgezet tot substraat. De broei van dit mengsel zorgt er niet alleen voor dat de gasvormige stikstof en ammoniak worden gebonden in een vaste stof, ook levert dit broeiproces warmte op. Dat kan in de vorm van warm water worden gebruikt voor een warmtenet, tuinbouw of industrie.

Het substraat dat de compostering oplevert, zit vol micro-organismen die goed zijn voor de kwaliteit van de bodem. 'Het is gemakkelijk uit te rijden, terwijl het voor een groot deel de kunstmest kan vervangen', stelt De Groot. 'In de bodem verhoogt het niet alleen het organische stofgehalte, maar verbetert ook de bodemkwaliteit. Daarmee houdt de bodem vocht beter vast. Vergelijk het met potgrond.'

Het product is volgens De Groot ook goed in te zetten voor de teelt van graan. 'Zo is met het substraat niet alleen te besparen op de kosten voor mestafzet, maar worden met de eigen stroteelt ook de kosten voor stro gedrukt. Je werkt aan een eigen kringloop.'

Struviet uit dunne fractie halen helpt om mest beter te benutten

'Ik vertelde mijn zus over de problemen rond de mestafzet. In de akkerbouw is fosfaat vaak de beperkende factor, waardoor we minder stikstof uit dierlijke mest kunnen toedienen. Mijn zus is regelmatig betrokken bij waterzuiveringsinstallaties waar struviet wordt gemaakt. Wellicht kan dat ook met runderdrijfmest. Het idee was geboren', vertelt Harm van Kessel.

Van Kessel werkte het idee verder uit en inmiddels is het op kleine schaal getest. Op het bedrijf wordt de mest gescheiden in een dikke en een dunne fractie. De dikke fractie wordt ingezet als boxbedekking. 'Het idee is dat de dunne fractie in een tank gaat, waar deze wordt belucht en geroerd en waarna magnesium wordt toegevoegd. Dat bindt fosfaat, dat vervolgens als struviet neerslaat', legt de melkveehouder uit.

De analyses van de eerste test zijn nog niet binnen. 'Het werkingsprincipe is hetzelfde als op grotere schaal, de resultaten dus ook', verwacht Van Kessel. 'Het doel is om dit in batches te doen in een silo die kan roeren en beluchten. Dan kunnen we telkens 50 kuub per keer maken.'

Minder kunstmest nodig

Het voordeel van het systeem is dat de agrarisch ondernemer per hectare meer stikstof uit dierlijke mest kan uitrijden. 'Bij 40 kilo fosfaat per hectare, kan je bij 1,5 kilo fosfaat per kuub 27 kuub drijfmest kwijt. Met 4 kilo stikstof per kuub is dit ruim 100 kilo stikstof, terwijl je zonder derogatie 170 kilo stikstof uit dierlijke mest mag toedienen.'

Wanneer je 1 kilo fosfaat in een kuub hebt, kom je op 40 kuub drijfmest per hectare en dus 160 kilo stikstof, vervolgt de melkveehouder zijn rekenvoorbeeld. 'Op deze manier hoeft er minder stikstof- en kalikunstmest aangekocht te worden.'

De overgebleven dunne fractie bevat vooral stikstof en kali en wordt uitgereden op bouw- en grasland. Voor de struviet wordt op termijn naar afzet gezocht. 'De productie is hier beperkt. Bij grote installaties is de vorming van struviet vaak een continu proces.'

Iets te veel organische stof

Verder lijkt op de boerderij geproduceerd struviet iets te veel organische stof te bevatten. Toch hoeft dat geen probleem te zijn, zegt Van Kessel. 'Ik sprak iemand van Duynie, waar ook struviet wordt geproduceerd. Die vertelde dat er zeker voldoende vraag is naar dit product. Dat komt wel goed.'

Van Kessel durft er bijna niet aan te denken, maar mogelijk is de fosfaatloze dunne fractie ook geschikt als renure. 'Hierover is nog veel onduidelijk, toch denk ik dat de samenstelling van deze dunne fractie voor renure in aanmerking kan komen. Wanneer we dit als kunstmestvervanger mogen inzetten, biedt dit helemaal kansen voor het produceren van struviet uit drijfmest.'

Bekijk ook de innovaties waar we vorige week over schreven: Dutch Dairy Challenge geeft impuls aan inventiviteit in melkveehouderij.