Pachtareaal wint op eigendom

Als in 2015 de melkquotering sneuvelt, wordt het hebben van grond nog belangrijker.

Vastigheid over het areaal grondgebruik is voor de agrarische ondernemer net zoiets als een vast dienstverband voor de medewerker in loondienst.

De eigendom van grond biedt de grootste zekerheid. Boerenland in boerenhand zorgt ervoor dat de bedrijfsopbrengsten binnen de sector blijven. Dankzij het familiebedrijf blijft de eigendom van grond bij generatiewisseling voor de agrarische waarde in de sector.

Maar niet alle landbouwgrond is eigendom. Een flink deel wordt gepacht. Daarvoor is in de vorige eeuw de pachtwet in het leven geroepen. De pachtwet geeft de pachter bescherming tegen het gevaar van economische uitbuiting vanwege de ongelijkwaardige verhouding van pachter en verpachter.

De liberalisering van de pachtwet is al decennia gaande. Ook dat is marktwerking. Te veel bescherming van de pachter leidde tot krimp van het pachtareaal en tot het omzeilen van de wet.

Intussen zijn er meerdere vormen van pacht mogelijk, waarbij de eenmalige pacht zelfs geen pachtprijstoetsing kent. De praktijk redt zich ermee, zeker waar het een beperkte oppervlakte betreft in relatie tot de totale bedrijfsomvang.

Gevoeliger ligt het voor de bedrijven die geheel of vrijwel geheel afhankelijk zijn van pacht. Daar is de invloed van de pachtprijs op het inkomen groot.

Over die pachtprijs wordt voortdurend onderhandeld. Voor een leek is de achtergrond van het systeem nauwelijks nog te volgen. Eén ding staat vast; als de uitkomst een van beide partijen niet aanstaat, deugt het systeem weer niet. En omdat de belangen van pachter en verpachter haaks op elkaar staan, blijft die situatie voorlopig nog wel zo.

De conclusie is wel, dat de pachtprijs door de liberalisering fors stijgt en een aanzuigende werking heeft op beleggers in landbouwgrond. De waardevastheid laat zich nu toch beter combineren met een aantrekkelijker rendement. Het pachtareaal wint weer op de eigendom. Grotere bedrijven kiezen vaker voor uitbreiding met pacht omdat eigendom niet meer te realiseren is.

De pachtprijs zet zijn stempel op de hele grondmarkt. Bij bedrijfsoverdracht en voor de fiscus is de verpachte waarde maatgevend. Die stijgt dus ook. Zo draagt de hele sector bij aan de rekening van meer mobiliteit op de pachtmarkt.

Berend Santema, bsantema@ltonoord.nl