Bodemdaling zet landbouw niet klem

De verkenning werd uitgevoerd in het deel van het Groene Hart dat beheert wordt door hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden (HDSR), in samenwerking met provincies Utrecht en Zuid-Holland.
Duidelijk is dat de veenbodem de komende eeuw zal dalen met zo’n 40 tot 100 centimeter en dat waterbeheer bij ongewijzigd beleid 40 procent duurder wordt. ‘Maar we hoeven bodemdaling niet als probleem te beschouwen, zolang we de gevolgen in de hand houden’, stelt onderzoeker Henk van Hardeveld van HDSR. ‘Bovendien zit er met een paar slimme aanpassingen nog genoeg muziek in de landbouw als drager van het veenweidelandschap de komende eeuw.’
De onderzoekers merken dat deze boodschap heel goed aankomt bij betrokken overheden. ‘Niemand zit te wachten op ingrijpende vernatting van het Groene Hart.’
Ze keken ook naar de eventuele effecten van stijgende kosten van waterbeheer, ontwikkeling van opbrengsten in de melkveehouderij en lokale maaiveldverschillen. ‘Daaruit blijkt dat je per gebied moet beoordelen wat een haalbare en betaalbare drooglegging is en ook moet kijken naar een bijpassende bedrijfsvoering.’

Schaalvergroting

Als er oplossingen komen om de landbouw als drager van het westelijk veenweidelandschap langdurig overeind te houden, zal iedereen die omarmen, verwacht Van Hardeveld. Voorlopig is de landbouw nog rendabel in het Groene Hart, met een netto jaaropbrengst tussen 1.600 en 2.000 euro per hectare.
‘Een gezonde landbouwsector is juist nodig om het gebied economisch te dragen. Daarbij is er voor grootschalige landbouw zeker toekomst’, voorziet Van Hardeveld. Schaalvergroting en bodemdaling zijn zelfs te koppelen. ‘Bij grote bedrijven zal niet voor alle percelen het hele seizoen dezelfde drooglegging nodig zijn. Daar ligt een kans.’
Onderwaterdrainage is volgens de onderzoekers een veelbelovend, effectief systeem dat op bepaalde locaties de bodemdaling kan halveren. ‘Zo win je tijd om nieuwe technieken te ontwikkelen die het veenweidegebied beter bodemdalingbestendig maken. Je groeit dan toe naar een robuuster en goedkoper watersysteem, want er zijn minder kunstgrepen tegen wateroverlast nodig.’
Wel zullen sommige gebieden door bodemdaling zo nat worden dat geld verdienen met alleen melkveehouderij lastig wordt. ‘Daar komen andere oplossingen in beeld, zoals biomassateelt, verbreding en het waterboerderijscenario’, oppert de onderzoeker.
In het oostelijk deel van het veenweidegebied, richting rivieren, is de veenlaag nog amper een meter dik. ‘Wellicht moeten we daar op den duur voor een drooglegging kiezen die past bij een kleibodem.’
Het onderzoeksteam wil dit najaar een vervolgstudie starten voor het hele Groene Hart, met de focus op enkele gebieden waar wel problemen zijn te verwachten. Van Hardeveld noemt de polder Bodegraven Noord, Kockengen en de polder Lange Weide bij Driebruggen. ‘In het vervolgonderzoek willen we graag samenwerken met de boeren en bewoners. Zij weten als geen ander wat lokaal slimme oplossingen zijn.’