Mansholt als mens in tweestrijd

Joost de la CourtMansholt wordt knap vertolkt door acteur Helmert Woudenberg. In de voorstelling is hij een steile man die lange tijd onverzettelijk zijn eigen denkbeelden nastreeft. Het plan Mansholt, in feite de basis van het Europees landbouwbeleid, is zijn kindje. Het zorgt ervoor dat de door de Tweede Wereldoorlog geruïneerde landbouw weer vaste grond onder de voeten krijgt.
Maar om de landbouwstructuur te verbeteren kiest de EEG-landbouwcommissaris voor de grotere bedrijven. Die kunnen zich snel ontwikkelen dankzij zijn garantieprijzen en gegarandeerde afzet. Dat betekent wel dat circa vijf miljoen kleine Europese boerenbedrijven worden weggesaneerd om het systeem betaalbaar te houden. Dat laatste komt hem op forse kritiek te staan. Mansholt houdt echter voet bij stuk. ‘Het zijn dwergbedrijfjes, bungelend boven de afgrond. Maar het zijn de taaiste. Wel janken, maar niet stoppen’, zegt hij in de voorstelling.
De uitkomst van het Europees landbouwbeleid is bekend. De sanering gaat door en de productie groeit fors door het stimuleren van specialisatie en technische innovatie. Uiteindelijk worden de grenzen bereikt met boter- en graanbergen en toenemende milieuproblemen, wat de politiek doet ingrijpen met hervormingen.
‘We hebben het probleem te lang laten voortwoekeren. De politiek is bang voor de boeren. Ik ben nooit bang geweest. Ik bén een boer’, aldus Mansholt.

Ommezwaai

Inmiddels heeft de politicus en denker Mansholt een ommezwaai gemaakt en komt hij terug op zijn eigen beleid. ‘We hebben vijftien jaar aan een vergissing gewerkt.’
Mansholt erkent dat de grenzen aan de groei zijn bereikt en sluit zich aan bij de Club van Rome, die aan de basis staat van het milieubewustzijn. ‘Mijn verrotte koninkrijk; de mens is een ziekte op de korst van de planeet.’ De kringloop in de landbouw moet worden hersteld.
Mansholts eigengereidheid komt ook in zijn privéleven tot uitdrukking. Zijn affaire met naaste medewerker Petra Kelly, de jarenlange verwaarlozing van zijn huwelijk en interen op zijn gezondheid worden hem uiteindelijk voor de voeten geworpen. ‘Jij leeft een leven dat geen leven is’, zegt zijn vrouw Henny verwijtend, een rol van José Kuijpers.
Tegen het einde van de voorstelling blijkt dat Mansholt zelf toch niet zo onwrikbaar is als hij doet voorkomen; als politicus en als mens. ‘Ik ben over de grenzen heengegaan. Wil de boer met de tijd meegaan, dan moet hij afstand doen van zijn verknochtheid aan de grond. Maar je kunt niet alles veranderen.’
Het gedegen spel doet je tijdens de voorstelling vergeten of het in het echt allemaal wel zo is gelopen. Het had allemaal zo gebeurd en gezegd kunnen zijn, zo overtuigend is het.