Shit happens

Ik zie hem nog voor me. Boomlang, grijze lokken tot over z’n schouders. Een buik waar je zo een krat bier in kan parkeren met daarover een smoezelig, knalblauw T-shirt(je) met de tekst ‘Shit happens’. Vrachtwagen chauffeur? Nee, professor aan de universiteit van Madison (VS). De vleesgeworden academische vrijheid.
Shit happens. Shit happens? Laten we het gebeuren, of nemen we de regie? Het zuiden en midden zijn al een stuk van de derogatie kwijt. Lees het RIVM-rapport ‘Evaluatie meststoffenbeleid’ uit 2012, en snap waarom. Het nitraatgehalte in het Brabantse en Limburgse grondwater is tweemaal hoger dan de norm. Het zandgebied in Midden-Nederland zit net boven de norm, en in het noordelijk zandgebied zitten ze net onder de norm. Die bofkonten mogen nu nog 250 kilo stikstof uit dierlijke mest uitrijden.
Wat gaat er mis in het zuiden en midden? De melkveehouderij zit vrijwel op de norm. De akkerbouw zit erboven. Maar bij de ‘hokdier-bedrijven’ gaat het echt mis. Conclusie: de snijmaïs, zeker in continuteelt, is het grote probleem.
Wat doen we daaraan? Niets? Dan is het risico groot dat we over vier jaar opnieuw worden gekort op de derogatie. Wat kunnen we doen? Domme vraag. We kennen de antwoorden al jaren: intelligent bemesten op basis van mest- en bodemanalyses; maïs na gras niet bemesten; drijfmest in de rij; gras onder de maïs zaaien. Waarom doen we het niet? Omdat het privébelang op korte termijn niet synchroon loopt met het sectorbelang op lange termijn. Dat gaat de Kringloopwijzer niet rechtbreien.
Hetzelfde euvel komen we tegen bij de mestverwerking. Verwerking is nu synoniem voor export. Iets intelligenters krijgen we niet van de grond. Vaarwel organische stof. De Franse graanboeren zijn er blij mee. Terwijl de zandgronden die organische stof juist hard nodig hebben in de strijd tegen nitraatuitspoeling en verdroging. Bodemvruchtbaarheid is essentieel bij minder bemesting. We hebben mestraffinage nodig. Fosfaat voor de export, compost voor het maïsland. En een stikstofconcentraat dat, als de overheid het ons gunt, KAS vervangt. Ook goed voor onze carbonfootprint.
Maar collectieve pogingen komen slecht van de grond. Er is altijd weer een cowboy die belooft dat hij voor een paar euro minder mest kan verwerken. En er vervolgens met je inleggeld vandoor gaat.
We zijn sterk geworden door coöperatieve krachtenbundeling en sectorale zelfsturing op allerlei terreinen. Maar shit happens. Tijd voor een systeem-innovatie.

Carel de Vries