‘Echtheidskeurmerk voor Opperdoezer’

Ondertussen laden twee inwoners uit het Utrechtse Maarssen hun auto met vers gerooide aardappelen. Vrienden en kennissen hebben het duo naar Opperdoes gestuurd voor een doos vol Opperdoezer Ronde. De smaak van het aardappeltje brengt hen ieder jaar weer opnieuw naar het bedrijf van Stam. ‘In juni en juli is de Opperdoezer Ronde het meest smaakvol, als het afrijpen in volle gang is. Een stijf aardappeltje.’
De aardappel is per toeval ontdekt. Opperdoes was tot diep in de negentiende eeuw een walvisvaardersdorpje. Door het inpolderen van de Zuiderzee kwam het dorp achter de dijk te liggen en moest er naar alternatieven worden gezocht om brood op de plank te krijgen.
Tuinder Sluis vond tussen de langwerpige aardappelen een ronde knol. Die heeft hij apart gehouden en vermeerderd. ‘Er is niets bijzonders mee gedaan. Toch is de smaak uniek. Opperdoes ligt op een rug van zand en zeeklei die van Medemblik tot Twisk loopt. Dat maakt het dat een Opperdoezer Ronde ook nooit buiten dit gebied kan worden geteeld. Daar ligt een ander soort grond en die bepaalt de smaak van de aardappel’, legt Stam uit.
Zijn vader teelde ook altijd Opperdoezer Ronde. Zelf was hij de jongste van acht kinderen. Hij hielp veel mee op het bedrijf van zijn vader. Stam werkte 23 jaar als kraanmachinist. Hij werd echter afgekeurd. ‘De liefde voor de teelt bleef ik houden. Ik was en ben ontzettend enthousiast over deze aardappel. Van de instanties mocht ik mijn eigen bedrijf beginnen. Een schuur, een kas en 5 hectare grond; allemaal zelf opgebouwd.’

Laatste der Mohikanen

Stam is een van de laatste der Mohikanen. ‘Vroeger zaten rond Opperdoes wel 135 tuinders die op ambachtelijke wijze de aardappeltjes verbouwden. Ambachtelijk betekent met de hand gerooid. Machinaal rooien gaat uiteindelijk ten koste van de kwaliteit.’
Inmiddels zijn er nog maar ongeveer 25 telers van Opperdoezer Ronde over, van wie Stam de enige is die alle aardappelen met de hand rooit. ‘Ik werk met minder stikstof en voornamelijk alleen patentkali. Dat deed mijn vader vroeger al en dat doe ik nog steeds. Patentkali is een natuurlijke smaakmaker, deze geeft extra kleur en smaak.’
Dankzij de inspanningen van drie telers werd in 1996 de BOB-status aan de Opperdoezer Ronde toegekend. ‘De enige aardappel die zo’n status heeft telen wij in een gebied binnen een cirkel van globaal een kilometer rond de kerk van Opperdoes. Daar ben ik ontzettend trots op. Het betekent ook dat wij aan allerlei regeltjes moeten voldoen. Zelfs de afstand van de akkerrand tot de sloot is hierin bepaald. Een aardappel buiten het gebied mag geen Opperdoezer Ronde worden genoemd. Telers die dat wel doen zijn in overtreding’, legt Stam uit.
Bij de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) zijn meldingen van fraude binnengekomen. Aardappelen die onterecht Opperdoezer Ronde worden genoemd. ‘Waardeloze aardappelen, die in het buitenland zijn geteeld. Hiermee wordt in de vroege markt gesprongen’, aldus Stam.
De aardappelteler vreest dat de goede naam hierdoor te grabbel wordt gegooid. ‘Als dit op de markt komt, krijgt de consument een verkeerd beeld van ons aardappeltje. Ook omdat de consument nu wat meer betaalt voor de kwaliteit, maar die wordt uiteindelijk ondermijnd.’
De teler vecht voor zijn product. ‘De grond maakt hier het verschil. Die maakt ons product zo uniek.’ De BOB-status is volgens hem niet voldoende. ‘Die regels en controles zijn niet op de kwaliteit gericht. Die handhaven dus niet op wat er op de markt komt. Daarom is het belangrijk dat er een echtheidskeurmerk komt.’

Schaalvergroting

Fraude is niet het enige gevaar voor de toekomst van de Opperdoezer Ronde. Schaalvergroting ziet Stam ook als bedreiging. ‘Deze aardappel moet met de hand worden gerooid, niet met een machine. Door de schaalvergroting wordt er steeds meer met machines gewerkt. Nog maar een derde van de aardappelen die rondom Opperdoes worden geteeld, wordt met de hand gerooid. Veel akkerbouwers stoppen en de jonge generatie springt er niet op in. Met de hand rooien is natuurlijk een ontzettend dure bezigheid. Ik zie het somber in.’
Stam voelt zich een beetje een roepende in de woestijn. ‘De ellende is dat ik de enige ben die ertegen vecht. Kijk, de telers onderling houden elkaar goed in de gaten. Daarom zal er nooit een Opperdoezer Ronde worden geteeld net buiten uit gebied. Nu wordt het aardappeltje gedistribueerd naar de grote supermarktketens. De exclusiviteit van de groenteboer is ook weg.’
Zelf verkoopt Stam de Opperdoezer Ronde ook. ‘Maar dat aandeel is niet meer dan 10 procent van mijn bedrijfsvoering’, nuanceert hij. Op jaarbasis wordt er in Opperdoes ongeveer 3 tot 4 miljoen kilo aardappelen geteeld. De werkzaamheden bouwt de Noord-Hollander nu langzaam af. ‘Ik hoop dat mijn zoon gemotiveerd is om op termijn het bedrijf over te nemen. Dat is mijn wens, niet alleen voor mij, maar ook voor de Opperdoezer Ronde.’