Stijging grondprijzen grootste zorg van boeren

Litouwen moest zijn landbouwbeleid begin jaren negentig helemaal overhoopgooien. Landbezit bestond niet in de Sovjetunie waar het land destijds deel van uitmaakte. Ook na twintig jaar worstelt het land met het toewijzen van land aan boeren. Op het platteland zijn de kavels dan ook dusdanig gefragmenteerd dat een gezonde bedrijfsvoering amper mogelijk is.
Een buitenlandse impuls lijkt op het eerste gezicht welkom. Maar net als andere voormalige communistische lidstaten heeft Litouwen een overgangsfase bedongen. Litouwen mocht beperkingen doorvoeren op de verkoop van grond aan buitenlanders. In eerste instantie tot 2011, maar dat werd met nog eens drie jaar verlengd. Pas op 1 mei van dit jaar is die beperking geschrapt.
Het openstellen van de grondmarkt is veel Litouwers in het verkeerde keelgat geschoten en dat kan grote consequenties hebben. Een burgerinitiatief in februari van dit jaar is erin geslaagd 300.000 handtekeningen te verzamelen en daarmee een bindend referendum af te dwingen.
De waarschijnlijke uitkomst van dat referendum op 29 juni is dat Litouwers voor herinvoering van het koopverbod stemmen. Voor Litouwen politiek riskant, omdat ze daarmee ingaan tegen de afspraken met de Europese Unie. De regering in Vilnius en juristen raden het burgerinitiatief vanaf het begin af, maar staan uiteindelijk machteloos. Graag volgende zin toevoegen: De enige ontsnapping voor de regering is als de opkomst voor het referendum lager ligt dan 50 procent. Dan is de uitkomst ongeldig.
In de huidige situatie is het mogelijk het koopverbod voor niet-Litouwers te omzeilen. Buitenlanders kunnen een plaatselijk bedrijf opzetten en de grond, die tussen de 3.000 en 4.000 euro per hectare kost, in naam van dat bedrijf kopen. Audrius Petkevicius, hoofd van het departement voor landbeleid bij het Litouwse ministerie van landbouw, bevestigt dat er vele mazen in de wet zijn die dit mogelijk maken. ‘Dat was bewust, want de Europese Commissie wilde toch enige economische vrijheid voor ondernemers uit andere lidstaten.’

Groeien

‘Als het referendum een meerderheid krijgt, zijn die mazen in de wet ook niet meer geldig’, waarschuwt Petkevicius. ‘Tot tien jaar geleden hadden boeren amper de middelen om te kunnen groeien.’
Grote delen landbouwgrond kwamen braak te liggen en de versnippering van kavels zorgde ervoor dat het jaren heeft geduurd voordat agrarische bedrijven konden groeien tot een redelijk formaat. ‘In eerste instantie kozen Litouwse agrariërs massaal om geld te investeren in machines en niet in grond. Daardoor hadden ze weinig middelen om land bij te kopen, ook al waren de grondprijzen erg laag’, vertelt Petkevicius.
De transformatie naar een vrije grondmarkt is na ruim twintig jaar nog niet afgerond. 3 tot 5 procent van de Litouwse landbouwgrond moet nog worden geprivatiseerd.
Ook blijft braakliggend terrein een probleem. In 2013 was nog 18 procent van de 3,3 miljoen hectare ongebruikt, aldus het ministerie. ‘We proberen dat lokaal te bestrijden, bijvoorbeeld met hogere belastingen op ongebruikt land. Dat moet mensen motiveren iets met het land te doen’, zegt Petkevicius.