Ruimte voor organische stof

Dertien jaar lang loopt het onderzoek van Praktijkonderzoek Plant en Omgeving met verschillende strategieën voor organische stof. Onderzoeker Janjo de Haan presenteerde op de open middag rond bodem en bemesting op proefbedrijf Vredepeel wat het onderzoek leert.
Zijn conclusie is dat het mogelijk is om, zelfs binnen strenge normen voor fosfaat en stikstof, voldoende effectieve organische stof aan te voeren. Effectieve organische stof is het gedeelte van de toegevoerde organische stof dat na een jaar nog in de bouwvoor aanwezig is.
Helemaal vanzelf gaat het niet. Met de aanvoer van varkensdrijfmest gaan telers in het zuidoosten van het land terug in organische stof. Ook met dunne fractie en met een hoog aandeel kunstmest gaat het niet. Er moeten andere keuzes worden gemaakt. Goed nieuws is dat die keuzes lonen.
De onderzoekers vergelijken drie systemen. Het eerste systeem noemen ze geïntegreerd laag (GI laag). Hier voeren ze 1.300 kilo organische stof aan. In geïntegreerd hoog (GI hoog) voeren ze 2.000 kilo aan. Het derde systeem is biologisch met 3.200 kilo organische stof per hectare per jaar. Bij de vruchtwisseling gaan de onderzoekers uit van wat normaal is in de regio.
‘Na dertien jaar worden de verschillen goed zichtbaar in de aardappelen en de maïs’, zegt De Haan. De kleur van de gewassen verraadt dat ze reageren op de bodem. De opbrengsten gaan zich ook gedragen naar de bodemkwaliteit. De Haan ziet duidelijke trends. GI laag laat een opbrengstdaling van 10 procent zien, GI hoog is stabiel en het biologische systeem stijgt 20 procent in opbrengst.
Dat laatste is bijzonder. Biologisch komt bij een aantal gewassen heel dicht in de buurt van gangbare systemen. Het voldoet als enige altijd aan de uitspoelingsnormen. De geïntegreerde systemen doen dat (net) niet.
Organische stof maakt de teelt stabieler. De bodem houdt beter water en voedingsstoffen vast. GI laag is het gevoeligst voor weersinvloeden. De Haan: ‘Bij dat systeem zie je dat een aardappel eerder van zijn stokje gaat.’
De onderzoekers berekenden wat dan de waarde is van een kilo aangevoerde effectieve organische stof. Dat zou ergens rond een euro liggen. Het is niet te hopen dat de meststoffenleveranciers dat gaan berekenen, maar voor de aardigheid laat De Haan toch even zien wat verschillende producten dan gaan kosten.
Voor varkensdrijfmest komt hij dan op 20 euro per ton. Runderdrijfmest is veel rijker aan organische stof en komt op 65 euro per ton. Compost spant de kroon met 180 euro per ton. ‘Op lange termijn is effectieve organische stof heel waardevol’, is de boodschap die De Haan brengt.
Organische stof zit ook in gewasresten en groenbemesters. Bij zomergerst en suikerbieten is de bijdrage groot, bij prei gering. Na zomergerst is de zaai van erwten mogelijk. Maar na bieten, aardappelen en maïs is het te laat in het seizoen om een groenbemester te zaaien.
Onderzaai van een groenbemester in maïs is mogelijk. In het onderzoek op Vredepeel lukte het nog niet om daar een geslaagde teelt van te maken, zegt De Haan.

Andere mix

Runderdrijfmest en compost geven meer organische stof per kilo fosfaat. De Haan becijfert dat bij het gebruik van varkensdrijfmest maar 100 kilo organische stof aangevoerd wordt. Dat is in combinatie met gewasresten en groenbemesters onvoldoende om aan 2.000 kilo organische stof per jaar te komen.
Die 2.000 kilo schatten de onderzoekers als noodzakelijke hoeveelheid. Erboven breekt organische stof in de bodem in een hoger tempo af, eronder daalt het gehalte aan organische stof in de bodem op termijn onder kritische waarden.
Het kan een idee zijn om te kiezen voor de helft runder- en de andere helft varkensdrijfmest. Ook dan kan de teler de aanvoer op peil houden binnen wat de wet aan fosfaat en stikstof toelaat. Het is dus zaak in de mix de juiste hoeveelheid runderdrijfmest en compost te gebruiken. De opbrengsten blijven dan ook goed.
Om te voorkomen dat de organische stof stikstof sterk bindt en pas laat in het seizoen loslaat is het beter om compost in het najaar of heel vroeg in het voorjaar te geven. Verder bepaalt de bewerking de afbraak van organische stof. Minder intensief de grond bewerken is een behoudmaatregel voor organische stof.