Glutenvrij graan uit de Veenkoloniën

‘Je wilt niet dat de oorspronkelijke gewassen uit het bouwplan eronder lijden. Ieder gewas heeft aandacht nodig. Hier in de omgeving van Smilde zitten veel innoverende boeren, die bijvoorbeeld in de vaste planten en zomerbloemen, kerstdennen of uienteelt zijn gestapt. Ik heb gekozen voor teff’, vertelt de akkerbouwer.
Teff is een grassoort die grondstoffen levert voor glutenvrije meelproducten. In Afrika verbouwen boeren al vele duizenden jaren teff, ook wel liefdesgras genoemd.
Voor de afzet heeft Dijksterhuis een contract afgesloten met Millets Place in Gasselte, dat zowel verkooporganisatie als kennisinstituut is. ‘Tien jaar geleden zat de teffteelt echt in de testfase. De uit Kenia geïmporteerd rassen bleken niet geschikt te zijn voor het Nederlandse klimaat. Bij Millets Place zitten twee oude rotten in het veredelingsvak die veel plantenkennis hebben. Zij hebben van hun hobby hun werk gemaakt, zijn vasthoudend en geloven erin. Door selectie en veredeling hebben we inmiddels een ras waarmee we de kachel brandend kunnen houden.’
Het veredelingsproces is niet zonder problemen verlopen. ‘Ik heb weleens op het punt gestaan om ermee te stoppen. Ik vind in zijn algemeenheid dat je een nieuwe teelt zeker drie tot vier jaar moet proberen. Pas dan heb je het gewas leren kennen en bekijken en weet je of het bij je past’, verklaart Dijksterhuis.

Goede hardlopers

Volgens de akkerbouwer is teff een eerlijk gewas en een gezond product. ‘Het is glutenvrij, bevat veel voedingsstoffen en de energie komt geleidelijk vrij in het lichaam, waardoor je minder snel opnieuw honger krijgt. Ik zeg soms gekscherend dat het niet voor niets is dat alle goede hardlopers uit landen in Afrika komen.’
Teff ziet eruit als gras met korrels in de pluimen. Honderdvijftig teffkorrels wegen evenveel als één tarwekorrel en zijn te klein om te pellen, vandaar dat teffproducten altijd volkoren zijn.
Dijksterhuis verbouwt witte teff, omdat daar de meeste vraag naar is. Naar bruine teff doet Millets Place ook onderzoek. ‘Wie weet ga ik dat de komende jaren op een proefperceel telen. De boeren in Afrika kweken verschillende rassen door elkaar en soms raakt de oogst verstoord door grote droogte of doordat er een kudde olifanten over de akkers heen komt’, schetst Dijksterhuis.
‘Om te zorgen dat wij Afrikaanse telers ook vooruithelpen, geven wij onze kennis aan hen door en gaat een deel van de opbrengst naar hen toe’, vertelt de Drentse ondernemer. ‘Hier in Nederland zijn we momenteel met drie tefftelers, allemaal in de Veenkoloniën. Ik heb een perceel van 5 hectare, bij de andere telers zijn de arealen iets kleiner.’
De akkerbouwer zaait de teff eind april of begin mei, omdat een temperatuur van meer dan 10 graden Celsius het beste is voor het ontkiemen van het gewas. Oogsten vindt meestal eind augustus plaats, maar vanwege het warme voorjaar kan Dijksterhuis dit jaar al half augustus beginnen.
‘Het oogsten vraagt meer tijd dan bij gerst en het oogstmoment is kort. We maaien in het zwad en daarna moeten de halmen nog een dag of vier op het land liggen’, legt de akkerbouwer uit.
‘De teff moet droog zijn en daarom kan ik eind augustus vanwege de dauw niet eerder dan rond ’s middags twee uur beginnen met combinen en moet ik al stoppen rond zes uur ’s avonds’, vervolgt de ondernemer. ‘De combine moet heel schoon zijn om te voorkomen dat de teff besmet raakt met gluten. Ik wil niet meer grond vrijmaken voor de teffteelt, omdat ik maar een halve tot driekwart hectare per uur aankan en ik soms maar één dag heb waarop ik de oogst binnen moet halen.’
Millets Place neemt de gehele oogst af en slaat die op, nadat een schoner-droger de korrels heeft behandeld. De teff gaat de hele wereld over, vaak gemengd met partijen uit Afrika of Amerika.

Risico

‘Mijn collega-telers en ik brengen de teeltkosten voor teff in beeld en die vormen het uitgangspunt voor de prijs die we ontvangen. Vanwege het hogere teeltrisico moet teff meer opbrengen dan gerst en tarwe’, zegt Dijksterhuis.
Zijn aardappelen gaan naar Avebe, de suikerbieten naar Suiker Unie en de gerst naar Agrifirm. ‘Dat zijn marktgewassen, waarover weinig te onderhandelen valt. Gelukkig gaat het de laatste jaren beter, omdat er een vraagmarkt is ontstaan. Maar de prijzen van die producten zijn afhankelijk van grillen. Er zijn veel speculanten op de voedselmarkt en conflicten zoals nu in Oekraïne, waar normaal gesproken veel graan vandaan komt, hebben ook invloed op de prijs.’
De ondernemer wijst erop dat Nederland een aandeel in de wereldvoedselproductie heeft van minder dan 1 procent. ‘Vandaar dat wij qua prijs niets kunnen bepalen. Nederlandse burgers vergeten weleens wat een groot goed het is om hier goedkoop en veilig voedsel te hebben.’
Millets Place is op zoek naar nieuwe tefftelers. ‘Ze willen graag nog tien of twintig telers erbij, zodat we in Nederland in totaal zo’n honderd hectare kunnen verbouwen’, weet Dijksterhuis. ‘We blijven zoeken naar manieren om de oogst per hectare te vergroten. Toen we begonnen met de teelt was de opbrengst zo’n 500 kilo per hectare, inmiddels halen we 1.800 kilo. In de toekomst willen we naar 2.500 kilo.’