Zeevang ruilt zich uit impasse

In het veenweideprogramma bracht Dienst Landelijk Gebied (DLG) gronden in die in het verleden voor natuurontwikkeling waren aangekocht. ‘Dat was een grote impuls. Nu is het negen veehouders, DLG en hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier gelukt om 90 hectare te ruilen’, vertelt Van Weerdenburg.
Provinciaal projectleider Coen Verstand weet nog goed dat het instrument kavelruil destijds is ingebracht door LTO Noord. ‘Onze eerste prioriteit was en is het behoud van het veenpakket. Gedurende het project werd duidelijk dat agrarische structuurverbetering daaraan een wezenlijke bijdrage kan leveren.’
Het was voor het eerst dat Verstand zelf van zo nabij met kavelruil te maken kreeg. Het is een slimme zet gebleken om het initiatief echt in het gebied neer te leggen, constateert hij. ‘De agrariërs sprongen erop. In een mum van tijd werden vier groepen geformeerd. Alles kwam op het juiste moment samen. Mooi om te zien. We hebben allemaal baat bij een vitale landbouw, omdat we daarmee ook andere doelen kunnen bereiken.’
Daar kwamen voor de ondernemers ook nog waterhuishoudkundige voordelen bij, waaronder blokbemaling, voegt Van Weerdenburg daaraan toe. ‘Dat waren oude toezeggingen van het hoogheemraadschap, die in dit project nog konden worden meegenomen. Zo werd het nog aantrekkelijker om mee te doen.’
Melkveehouder Pleun van der Wel in Beets beaamt dat. Zijn bedrijf van ruim 40 hectare met 75 melkkoeien in de Beetskoog mag door de ruil dan iets zijn gekrompen qua oppervlakte, toch is hij blij met het project. ‘Ik heb ruim 2 hectare grond moeten inleveren, maar we hebben vier veldkavels kunnen samenvoegen tot één groot perceel. Dat is veel eenvoudiger te bewerken, zodat we sneller een loonwerker kunnen inschakelen.’
Veel belangrijker nog dan de efficiëntere structuur is voor Van der Wel de verbeterde waterhuishouding. Het waterschap is een belangrijke deelgenoot in dit project, erkent hij. ‘Met een nieuwe hoofdwaterloop en het vergraven van diverse sloten is het mogelijk op een strategische plek een nieuw gemaal te plaatsen. Dat is een enorme vooruitgang voor het gebied.’
Tot voor kort kwamen percelen nog weleens blank te staan. Slecht voor het land en voor dieren, stelt Van der Wel. ‘We hadden er elke keer flink wat extra werk aan om de boel weer op orde te krijgen.’
Antoon Langeveld - 120 melkkoeien op zo’n 70 hectare - heeft dat gelukkig nog niet meegemaakt. Enkele jaren geleden nam hij het bedrijf over van Van Weerdenburg. ‘We komen uit de Purmer, waar ik in maatschap met mijn ouders boerde en waar we moesten wijken voor woningbouw. Ik kende het gebied, omdat we in de buurt van Edam ook nog grond hebben liggen. Die oppervlakte hebben we trouwens ook dichter bij het bedrijf kunnen krijgen, toen het gebied ineens beweging kwam door alle ruilen.’

Oud zeer

Langeveld was al bekend met het fenomeen kavelruil, hoewel hij er zelf nog niet direct mee te maken heeft gehad. ‘Jan stelde destijds voor om ook in de ruilcommissie plaats te nemen. Ik was hier net komen wonen en had hier dus geen lange voorgeschiedenis, zodat er voor mij geen sprake was van oud zeer.’
Voor de meeste andere deelnemers lag dat iets anders. Zo ook voor Van der Wel. ‘Eigenlijk waren we al sinds 1985 bezig om de boel hier beter op orde te krijgen. Of het me wel eens heeft gefrustreerd? Niet één keer, maar zeker tien keer. Elke keer liep het toch weer ergens op stuk.’
De melkveehouder wijst erop dat DLG in de tussentijd grond heeft aangekocht voor natuurontwikkeling. ‘Op zich hebben we die percelen voor een gunstige prijs kunnen huren, maar die transacties hebben de grondprijs ook opgedreven. Zodoende raakte het gebied min of meer op slot. Daarom is deze doorbraak extra belangrijk. We kunnen weer vooruit.’
Van der Wel is de eerste die aan de werkzaamheden op het land is begonnen. Vier dwarssloten zijn inmiddels vervangen door één iets bredere sloot aan het eind van het perceel. ‘We hoeven nu nog maar één rondje te rijden om het land te bewerken in plaats van eindeloos veel rondjes’, lacht de ondernemer.
Ook Langeveld is van plan om na de zomer wat kavelwerkzaamheden uit te voeren, waaronder de aanleg van drainage. Een deel van de grond die hij bij zijn bedrijf heeft gekregen, huurde hij al van de overheid. ‘Dit geeft iets meer zekerheid voor de langere termijn om in die percelen te investeren. Van vijf stukken maak ik er twee door wat sloten te dempen.’
‘Het had nog mooier gekund’, bekent Van der Wel. ‘Een ondernemer van buiten de polder wilde helaas niet meedoen. Anders had ik mijn huiskavel kunnen vergroten.’
Voor Langeveld geldt hetzelfde. Hij blijft hoop houden dat het over enkele jaren alsnog een keer lukt. ‘Voorlopig kunnen we goed uit de voeten. Onze structuur was al behoorlijk, dus viel er voor ons sowieso wat minder vooruitgang te boeken.’

Buigen of barsten

Hoewel alle puzzelstukken met het veenweideprogramma op hun plek zijn gevallen, was het gaandeweg het proces toch nog enkele malen buigen of barsten, blikt Van Weerdenburg terug. ‘Uiteraard is het mooi dat de ondernemers in het gebied voorrang kregen om percelen aan te kopen, maar we moesten het eerst eens zien te worden over de hectareprijs. Wij wilden die gedifferentieerd hebben, terwijl de DLG één prijs wilde, ongeacht of het nu ging om een huis- of een veldkavel. Gelukkig zijn we daar ook uitgekomen.’
Ook Langeveld merkt op dat het proces soms wat stroperig verliep. Logisch, vindt hij, met zo veel partijen, die allemaal hun eigen agenda hebben en waarbij niet iedereen snel knopen kan of wil doorhakken. ‘Daarom is het goed dat Stivas er ook bij was betrokken. Zij heeft er de vaart in gehouden en is blijven praten als partijen dreigden af te haken. Dat plus de vele uren die Jan erin heeft gestoken, was echt cruciaal. De opluchting was dan ook groot toen iedereen zijn handtekening had gezet.’
Momenteel wordt achter de schermen druk gewerkt aan een vervolg in het oostelijke deel van de Beetskoog, waar het water nog hoger staat. Van der Wel is daar vanuit de ruilcommissie mee belast. ‘Het zou mooi zijn als dat ook in het peilbeheer kan worden meegenomen. Anders zou het gebied toch weer versplinterd raken door verschillende bemalingen. Ook het dorp heeft daar trouwens baat bij vanwege een goed functionerende hoogwatersloot achter de bebouwing. Als dat lukt, kent het project nog meer winnaars.’