Politiek beslist over toekomst van collectiviteit

Jan van LiereHet haalde niet de televisiejournaals, maar toch vond woensdag een ‘historisch’ debat plaats in de Tweede Kamer. Op de agenda stond de wet die de opheffing regelt van de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie, de product- en bedrijfschappen. De uitkomst van de stemmingen, komende dinsdag, staat vast. Een Kamermeerderheid zal instemmen met de wet die een einde maakt aan meer dan zestig jaar collectief optreden, vooral in de land- en tuinbouw.
Net als bij boeren en tuinders wordt die stap ook in het parlement verschillend beoordeeld. De grote voorstanders VVD, SP en D66 spreken van ‘een democratische daad’ en ‘blij dat het bijna zover is’. Steen des aanstoots zijn voor hen met name de verplichte heffingen die ondernemers jarenlang moesten betalen.
Verklaarde tegenstanders zijn CDA en SGP. Zij vinden opheffing een overreactie op het niet altijd democratisch functioneren van de schappen en constateren dat nu ‘het kind met het badwater wordt weggegooid.’
Minister Henk Kamp (EZ) voegt zich naar de wens van de Kamermeerderheid die af wil van de schappen. Wel spreekt hij al te felle kritiek tegen. Volgens hem hebben de schappen een positieve rol gespeeld bij het bereiken van de huidige positie van de Nederlandse agrarische sector als tweede exporteur wereldwijd.
De vraag is nu wat er in de toekomst nog mogelijk is aan collectief optreden. Binnen de sectoren kunnen producentenorganisaties en brancheorganisaties worden opgericht. Die mogen voor bepaalde activiteiten een algemeen verbindend verklaring (AVV) aanvragen. Dat biedt de mogelijkheid om alle ondernemers in een sector mee te laten betalen.
Minister Kamp, die zo’n AVV moet verlenen, zegt dat hij er terughoudend mee om zal gaan. Zo vindt hij private kwaliteitssystemen een verantwoordelijkheid van de ondernemers die daar zelf voor kiezen. Maar op het gebied van onderzoek en innovatie ziet Kamp wel mogelijkheden om alle ondernemers er aan bij te laten dragen.
Sommige Kamerfracties menen dat zo de deur opengaat voor ‘productschappen 2.0’. SP en D66 dienden een motie in die het kabinet vraagt om geen enkele AVV met verplichte heffing goed te keuren. Daarmee zou elke collectieve aanpak in de agrarische sector van de baan zijn. Het is lang niet zeker of die motie wordt aangenomen, maar Kamp heeft inmiddels wel toegezegd de Kamer inspraak te geven in de omgang met AVV-verklaringen.
Daarmee blijft het voorlopig onzeker hoe beperkt of hoe ruim zal worden omgegaan met voorstellen voor een collectieve aanpak. En het maakt nog eens duidelijk dat de politiek een stevige vinger in de pap heeft bij het bepalen van de ruimte die de sectoren de komende jaren daarvoor krijgen.