Op stoute schoenen naar succes in Brussel

Henriët DijkDe realisatie van de proef had meer voeten in aarde dan in de drie zinnen waarin het nu wordt omschreven. ‘Een week in de maand’, schat Wiebren van Stralen, beleidsadviseur bij LTO Noord, in dat hij bezig is met alle aspecten rondom de Kringloopwijzer. Dat varieert van besprekingen met onderzoekers op de universiteit in Wageningen en overleggen op het ministerie in Den Haag tot werkbezoeken bij boeren. ‘Het is het aan elkaar knopen van wetenschap, beleid en praktijk’, vat Van Stralen zijn werkzaamheden samen.
Ook Jeanet Brandsma, voorzitter stuurgroep Kringloopwijzer en bestuurslid vakgroep LTO Noord Melkveehouderij, heeft regelmatig meer dan een dagtaak aan haar bestuurswerk. De pilot evenwichtsbemesting, slechts een klein onderdeel van de totale implementatie van de Kringloopwijzer, is een logisch vervolg op de BEX. ‘De ervaring met BEX is dat een individuele melkveehouder er meer mee kan dan alleen managen’, vertelt Brandsma. ‘Het kan ook gebruikt worden als verantwoording naar de overheid toe. Daarbij zijn we gaan nadenken hoe we dit voordeel verder konden verzilveren. Hoe we een slag konden maken met de bodem.’ Want dat stuk van de kringloop ontbreekt in de BEX, waar het draait om voer en mest.
In 2009 doet Van Stralen een eerste poging om de gedachte ‘meer gewasopbrengst, meer mineralenverlies en dus meer mogen bemesten’ te laten landen. ‘Samen met onderzoekers heb ik er uren aan besteed om de verantwoordelijke ambtenaren in Den Haag dat uit te leggen’, vertelt hij. ‘De angst voor overbemesting zit diep tussen de oren.’

Bewijslast

Daarom dat de Kringloopwijzer vanaf het begin wordt onderbouwd met wetenschappelijk onderzoek. Dit gaat in samenwerking met Wageningen UR. ‘Het moet gaan om onderzoeken die je overal ter wereld kunt voorleggen waarbij er dezelfde resultaten uitkomen’, aldus Van Stralen. ‘Want voor de overheid is bewijslast het belangrijkste. Voor boeren dat het werkt en dat ze er voordeel van hebben.’
Verspreid over Nederland zijn er zestien voorloopbedrijven – de Koeien & Kansen-boeren - die als afspiegeling voor de gegevens in de Kringloopwijzer dienen. ‘Daar wordt elke maand een meetweek gehouden, waarbij ze van alles meten, zoals voer, melk en mest’, zegt Brandsma.
Net als bij de BEX begint de proef met evenwichtsbemesting met het opstellen van een plan en daarvoor beleidsruimte vragen bij de overheid. Omdat zowel Van Stralen als Brandsma met het idee moeilijk voet aan de grond krijgen in Den Haag trekken ze de stoute schoenen aan. Ze maken een afspraak in Brussel, waar toch ook de besluitvorming plaats vindt. ‘Het was meer een gevoelsmatige dan een praktische drempel. Normaal hebben wij vooral overleg met de overheid en onderhandelt die weer met de Europese Commissie’, zegt Van Stralen.
Samen met twee onderzoekers rijden Brandsma en Van Stralen naar België. ‘Tot onze verbazing zaten de directeur-generaal en acht ambtenaren voor ons klaar. Wij dachten dat we met een half uur weer buiten zouden staan, maar we hebben wel drie uur gepraat’, vertelt Brandsma.
Dat overleg heeft er volgens hen zeker toe geleid dat de proef met evenwichtsbemesting groen licht kreeg. ‘Ze vielen van verbazing van hun stoel omdat Nederlandse boeren digitaal beschikbaar hebben wat en hoeveel ze voeren en hoeveel melk er afgeleverd is. De Europese Commissie vraagt zich af hoe boeren bewuster kunnen omgaan met alle regelgeving van milieu en klimaat, hoe inzichtelijk wordt hoe hun bedrijfsvoering daar invloed op heeft. Dit instrument past daar gewoon in’, aldus Brandsma. Van Stralen: ‘Het levert het inzicht op dat we nog veel meer op de Brusselse toer moeten.’
De pilot loopt tot en met 2017 en, behalve dit jaar, zit er geen maximum aan het aantal deelnemers. Van Stralen en Brandsma hopen op een domino-effect, net zoals bij BEX. ‘Zestig procent van de melkveehouders werkt nu met BEX. Het is redelijk geaccepteerd. Het begon met zestien boeren op de voorloopboerderijen en nu zijn het er tienduizend.’