Zuiveldrank Tjolk in nieuw jasje

Zeker 10 procent van de weilanden van deze nog kleine groep van vier melkveehouders is kruidenrijk en zorgt voor een meer natuurlijke basis van de melk. ‘Ik ben erop tegen dat het grasland helemaal wordt uitgebuit door het gebruik van kunstmest voor een snelle groei’, vertelt Jelle Osinga uit Oudega (Súdwest-Fryslân), een van de Gildeboeren. ‘Maar dat wil niet zeggen dat ik een biologische boer ben. Het is meer boerenslimheid: hoe kun je op verantwoorde manier je bedrijf runnen, zodat je natuurlijke en gezonde melkproducten kunt laten produceren? Ook beperk ik de antibiotica tot het minimale.’
Met drie andere Friese melkveehouders richtte Osinga op 14 februari in het Natuurmuseum Fryslân in Leeuwarden het Boerengilde op door een officiële Gildebrief te ondertekenen. Dat past in de visie die in de brief werd omschreven: ‘Melk produceren met oog voor mens, dier en natuur.’
Osinga kan zich goed in die opstelling vinden. Met drie van de vier Gildeboeren levert hij melk aan de NoorderlandMelk. De realiteit is nu dat de melk van drie van de vier Gildeboeren wordt opgehaald door deze coöperatie, die het verkoopt aan Tjolk. ‘Dan gaat het om zo nu en dan een melktankmelk’, verklaart Catherinus Wierda, adviseur van de Gildeboeren.
Tjolk wordt verwerkt door GlobeMilk in Boxmeer, gespecialiseerd in de verwerking van lang houdbare pure melk. Die vervoert de melk naar de fabriek waar de producten worden ontwikkeld voor de geïnteresseerde supermarkt. Tjolk is de eerste afnemer. Met andere verwerkers en supermarkten wordt gesproken.

Honderd boeren

De ambitie van Gildeboeren is om in vier jaar naar honderd boeren te groeien. Vanuit de boerensector is dat zeker mogelijk, want er zijn genoeg melkveehouders die veel met natuur doen. ‘Maar het blijft een markt- en vraaggericht verhaal. Nu nemen we nog kleine stappen, maar het zou mij niet verbazen dat het straks toch zomaar grotere vormen aan kan nemen als de productverkoop een vlucht gaat nemen’, zegt Wierda.
‘Als het moet kunnen we opschalen’, vervolgt de adviseur. ‘Maar het is nu eenmaal zo dat je eerst kleine stappen moet zetten om de zaak op gang te brengen. Dat we halverwege september de consument van onze producten kunnen laten genieten, is een mooie en tegelijk spannende stap. Maar wij geloven erin en het is in die zin ook een serieuze handel met een visie erachter.’
Dat besef is er bij Osinga ook. ‘We zullen nog meer boeren hiervoor moeten interesseren. Dat is de volgende stap, als de productie straks begint te lopen.’
Osinga voelt zich allesbehalve geremd door deze stap. ‘Als ik voor mijzelf spreek, dan is het een soort bewustwording van het idee erachter. Toen hier onlangs de melk werd opgehaald, kreeg ik al wat pakjes Tjolk. Dat doet wat met je, dan ben je trots. Voor het overige voel ik me een gangbare boer.’
Het idee om met enig besef van natuurlijk boeren te werk te gaan, is volgens hem ontstaan vanuit de Skriezekrite Idzegea, waar hij deel van uitmaakt. ‘Dit zie ik als een soort verlengde van het weidevogelbeheer. Je bewust zijn van de natuur om je heen en bewust zorgen voor een goede mix bij de keuze van de grassoorten geeft mij een goed gevoel. Daarom heb ik me bij het Boerengilde aangesloten.’
Wierda beleeft dat ook zo. ‘Als je me een paar jaar geleden had verteld dat de weidevogels zo veel impact zouden hebben op melk, dan had ik dat niet geloofd. Maar nu we een tijdje met het realiseren van het idee bezig zijn, voel ik het ook zo. Die weidevogels hebben impact en dat gaat ver. Daarom is het mooi dat Fred Wouters, de directeur van de Vogelbescherming, zich graag als ambassadeur wil inzetten voor het Boerengilde. Dat doet je als organisatie wat.’
Wierda is daar enthousiast over, maar hij beseft tegelijkertijd dat het tijd kost om de status van volwaardigheid in de markt te bereiken. ‘Na het vormen van het Boerengilde gaat het om de juiste bedrijven te vinden die sympathie en gevoel hebben bij dit idee. Dan heb je het in dit eerste geval over NoorderlandMelk als coöperatie en Tjolk. Tjolk herintroduceert een eerder zuiveldrankje: dezelfde stijl maar moderner, gezond en duurzaam. In deze zoektocht hebben we elkaar gevonden als partners.’
Voor verdere productontwikkeling zit Wierda met ontwikkelaars en supermarkten om de tafel. ‘Daarna moet een product zich gaan bewijzen in de schappen. Voor eerlijke producten is er altijd markt. Het helpt ook dat we nu een aantal stevige ambassadeurs hebben. Als die zich al achter dit concept scharen, voorkom je ook veel discussie over het nut van Boerengilde. Naast Wouters zijn dat bijvoorbeeld hoogleraar en econoom Herman Wijffels en tv-kok Reitse Spanninga.’
Osinga heeft 42 hectare grasland, waarvan 6 hectare kruidenrijk. ‘Ik zie zelf geen heil in een snelle groei als bedrijf. Als je je bewust bent van het belang van weidevogelbeheer, dan ben je je dat ook van dit Boerengilde. Het gaat om duurzaamheid. Krachtvoer uit eerlijke grondstoffen om tot een duurzame koe te komen vormt daar een onderdeel van. Toch zou het voor de continuïteit, dus als de markt het vraagt, heel plezierig zijn dat de groep iets groter wordt.’
Naast Osinga zijn Jelle Zeilstra, Klaas Oevering en Sjirk Reijenga lid van het Boerengilde.
Het is volgens Wierda anno 2014 van het grootste belang dat de consument de producten kan herleiden tot de boer als producent. Daarom is voor de titel Boerengilde gekozen. ‘Het helpt de consument vertrouwen in een product te krijgen.’
Aan het Boerengilde ligt dus een filosofie ten grondslag. Marketeer en gildeboerambassadeur Niels Willems noemt het ‘de iconische boer als vertegenwoordiger van gezond boerenverstand’. ‘Een goede economische basis voor natuurbeheer, weidevogels en biodiversiteit is aanwezig.’