Rijk Zwaan experimenteert met licht

‘Voor de groei van groenteplanten is vooral rood en blauw licht nodig en soms een beetje verrood licht. Bij het kweken probeer je in een klimaatkamer zo goed mogelijk de omstandigheden na te bootsen van de plaats waar de plant oorspronkelijk vandaan komt’, vertelt den Boer over het onderzoek bij Rijk Zwaan.
’In Zuid-Amerika is dat bijvoorbeeld heel anders dan in Denemarken’, vervolgt de onderzoeker. ‘Naast de lichtomstandigheden moet je er natuurlijk voor zorgen dat de luchtvochtigheid en de temperatuur goed zijn ingesteld. Als je dat goed hebt geregeld, kun je jaarrond voor een constante productie zorgen en ben je, anders dan in een kas, niet afhankelijk van het weer.’
Den Boer heeft voor zijn onderzoekswerk bij Rijk Zwaan een cursus over telen zonder daglicht gevolgd bij de HAS in Den Bosch. ‘Tijdens mijn opleiding aan de middelbare land- en tuinbouwschool had ik wel een stukje fysiologie en de werking van hormonen in de plant gehad, maar de cursus ging dieper in op de reactie van planten op licht’, geeft hij aan.
Tijdens de cursus heeft Den Boer in een proefopstelling de effecten van verschillende kleuren licht in de praktijk getest. ‘We hebben bijvoorbeeld de koude periode nagebootst die koolrabi’s nodig hebben door ze bij lage temperaturen te belichten met verrood licht. We zagen dat de koolrabiplanten daardoor sneller groeiden, zich meer strekten en eerder een schietstengel kregen’, beschrijft de onderzoeker.
‘Bij Rijk Zwaan zijn we nu aan het proberen om komkommer- en koolgewassen, zoals bloemkool en broccoli, zonder daglicht te telen. De cursus heeft daarbij voor mij zeker meerwaarde gehad. Ik kijk nog regelmatig terug in de cursusmap.’

Nieuwe rassen

Bij de experimenten in de klimaatkamers maakt Rijk Zwaan altijd gebruik van een controleproef waarin planten onder normale omstandigheden groeien. ‘Op die manier kunnen we zien of het telen zonder daglicht een positieve invloed heeft op de kwaliteit of juist niet. We maken een grondige vergelijking van de planten uit de twee proefopstellingen, bijvoorbeeld door hun afmetingen op te meten en de blaadjes en de knoppen te tellen’, vertelt Den Boer.
‘We beginnen altijd klein, in een kleine klimaatkamer met ongeveer tien planten. Als de resultaten er gunstig uitzien, gaan we daarna over naar vijftig planten enzovoorts’, legt de onderzoeker uit.
Rijk Zwijn in Fijnaart heeft zo’n twintig klimaatkamers, waarvan de nieuwste in januari in gebruik zijn genomen. ‘De kamers hebben verschillende afmetingen, maar daarnaast kunnen we met schermen scheidingswanden aanbrengen, waarbij we aan de ene kant bijvoorbeeld gebruikmaken van tl-verlichting en aan de andere kant van daglichtlampen. Bij de test met de koolrabi hebben we een kar afgeschermd met zwart plastic en daarbinnen de ledverlichting op verrood licht afgestemd. Zo hebben we veel mogelijkheden om de lichtomstandigheden te beïnvloeden’, zegt Den Boer.
Grootschalige teelt zonder daglicht is volgens de onderzoeker voorlopig nog niet aan de orde. ‘De kosten wegen nog niet op tegen de baten. De lampen zijn duur en produceren warmte, die we moeten wegkoelen. Misschien is het mogelijk in de toekomst gebruik te maken van gekoelde lampen en bij grootschalige toepassing kunnen de kosten van de lampen mogelijk omlaag.’
Rijk Zwaan wil de teelt zonder daglicht voorlopig vooral gebruiken om het veredelingsproces te kunnen versnellen. Den Boer: ‘Uiteraard blijven daarvoor de voorwaarden voor het veredelen gelden dat je uit moet gaan van goede, raszuivere ouderlijnen om mee te kruisen. We hopen dat de vraag naar nieuwe rassen die geschikt zijn voor lokale en kleinschalige productie in de toekomst zal toenemen.’

Cursus

De HAS heeft de cursus georganiseerd vanwege de grote belangstelling voor telen zonder daglicht. Het concept erachter beoogt een klimaatonafhankelijke productie van groenten. De gewassen groeien in afgesloten ruimtes onder ledverlichting en met kunstmatig ingestelde klimaatomstandigheden als temperatuur en luchtvochtigheid.
Ledlampen kunnen alle kleuren van het lichtspectrum genereren, van infrarood tot ultraviolet. In iedere groeifase heeft een plant behoefte aan een bepaalde kleur licht, bijvoorbeeld rood of blauw. Door de lichtkleur af te stemmen op de groeifase van de groente, kan deze evenwichtiger groeien.
Telers kunnen de dag- en nachtlengte inkorten door te variëren met licht en temperatuur, waardoor planten sneller groeien. Doordat iedere ruimte een eigen klimaat heeft, is jaarronde productie mogelijk. Inspelen op de vraag is gemakkelijker, omdat de planten sneller groeien.
Tenslotte streeft telen zonder daglicht ernaar om het waterverbruik te minimaliseren en energieneutraal te werken. Toepassingen van het concept zijn naar verwachting in de toekomst te vinden in dichtbevolkte gebieden, het zogenoemde ‘city farming’. Consumenten vragen steeds meer om lokaal geproduceerd voedsel en met dit concept kan dat op ongebruikelijke locaties, zoals daken, terrassen en in parkeergarages. Daarnaast kan het een bijdrage leveren aan de dreigende voedselschaarste in de wereld, is de filosofie.
‘Aan de cursus telen zonder daglicht van de HAS namen alleen cursisten deel die het al in de praktijk brachten’, zegt Den Boer. ‘Er waren telers, medewerkers van Philips ledverlichting en Certhon Kassenbouw en wij vanuit het veredelingsonderzoek. Dat was een heel leuke mix.’