‘Het is een eigenzinnig gewas’

Voor het maaien van de hennep zijn aangepaste machines nodig. Omdat het niet rendabel is om die voor 25 hectare aan te schaffen, ligt het maaien en oogsten in handen van loonwerkers en de afnemer, Hempflax.
‘Dat moet wel bij je passen’, heeft Berg gemerkt. ‘Na het zaaien is het gewas bijna niet meer van jezelf. Hennep is een eigenzinnig gewas: bij een goede opkomst is het veertien dagen na het zaaien volledig gesloten. Het overwoekert onkruid en is nauwelijks vatbaar voor ziektes en plagen. Gewasbeschermingsmiddelen zijn niet nodig; hennep staat aan de top van de milieumeetlat.’

100-dagengewas

Het is een 100-dagengewas. ‘Zaaien doe ik rond eind april. Maaien gebeurt in augustus. Daarna moet het minimaal tien dagen op het land blijven liggen om te roten: de buitenvezels laten los van de houtkern. Daarna gaan de stengels geperst naar de fabriek.’
Halverwege de jaren negentig kwam de hennepteelt op als alternatief voor aardappelen, suikerbieten en tarwe. ‘Een jaar of tien geleden kregen we problemen met de verwerkingsindustrie en de regelgeving’, kijkt Martin Berg terug. ‘Daardoor heeft de hennepteelt een knauw gekregen. Met een aantal telers hebben we de levensvatbaarheid van de teelt op termijn onderzocht.’
Samen met een onderzoeks- en projectmanagementbureau hebben ze een business case opgesteld. ‘Ben Dronkers van Hempflax en Albert Dun van Dun-agro waren zo enthousiast dat ze de industrie weer nieuw leven hebben ingeblazen. Ik vind het positief dat we dit voor elkaar hebben gekregen, door de stuwende kracht van een aantal mensen, aangemoedigd door collega-boeren. Ik heb er een aantal jaren veel energie in gestopt. En sinds zeven jaar is de hennepteelt weer aan het groeien.’
Vezelhennep is een oud gewas, dat vroeger grondstof was voor touw en kleding. De scheepvaart gebruikte hennep voor afdichting van de boten. Die toepassingen zijn in onbruik geraakt.
‘Twintig jaar geleden zijn we begonnen om de vezels te verwerken in luxe papier, onder andere voor papiergeld. Omdat de vezels warmte kunnen vasthouden, heeft de industrie isolatiedekens ontwikkeld van hennepvezels.’
Andere toepassingen zijn vezelhoutstrooisel voor kleine dieren en autodashboards gemaakt van kunststoffen die met hennepvezels zijn versterkt. ‘Duurzaam bouwen is een andere mogelijkheid door kalk, hennepvezels en hennephout te verwerken tot ‘hempcrete’, hennepbeton.’
Berg vindt het jammer dat veel hennepindustrieën in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland het loodje hebben gelegd. ‘Iedereen heeft zijn mond vol van maatschappelijk verantwoord ondernemen en van de afspraken uit het Kyoto-verdrag. Jammer genoeg is fossiele olie nog steeds zo goedkoop dat het economisch bijna niet haalbaar is om duurzame plastics te ontwikkelen. De laatste vijf jaar hebben gelukkig wel een geweldige vooruitgang in ontwikkeling en innovatie laten zien.’
Volgens de akkerbouwer heeft vezelhennep ook potentie als voedingsmiddel voor mens en dier. ‘We knippen nu de toppen uit de plant en persen die tot veevoerbrokken. De eiwitten zijn heel gezond voor koeien, en veehouders kunnen de persbrokken ook gebruiken bij het inkuilen. De gehele plant wordt ook verhakseld en aan het voedselrantsoen voor koeien toegevoegd om de spijsvertering te stimuleren.’
Het Nederlandse klimaat is niet geschikt voor zaadwinning, omdat het daarvoor te laat bloeit. ‘Als het gewasareaal groter wordt, kun je door veredeling planten ontwikkelen die vroeger bloeien. Dan kan de voedingsindustrie ook gebruikmaken van de zaden.’
Het zaad van de hennepplant blijkt namelijk buitengewoon gezond te zijn, benadrukt Berg. ‘Uit de zaden kun je olie winnen, rijk aan de essentiële vetzuren omega 3 en 6. Uit de plant kun je olie persen waarvan wordt gezegd dat die een geneeskrachtige werking tegen kanker heeft. In de Verenigde Staten is de teelt van hennep daardoor in twee staten gelegaliseerd.’

Concurrentie

Berg ziet het nieuwe GLB en het verdwijnen van het productschap als een bedreiging voor de hennepteelt. ‘Vezelhennep is nog een jong gewas. De concurrentie van synthetische vezels, ander strooisel en papier op basis van cellulose is groot. Ook de bouwstoffenmarkt is een verdringingsmarkt. De hennepproducten zijn nog relatief onbekend.’
De landbouw bestaat uit een sterk gereguleerde markt; verschillende gewassen worden op verschillende manieren ondersteund. ‘2014 is het laatste jaar met vezelsteun; in het nieuwe GLB zit geen steun meer voor hennep en vlas’, geeft Berg aan.
‘De maïsteelt is de laatste jaren snel gegaan door de toename van biovergisters, die indirecte steun krijgen vanuit de energiemarkt. Als de markt voor maïs-biobrandstoffen inzakt, is het voor de landbouw belangrijk dat er goede alternatieven zijn. Hennep kan daarbij een rol spelen. Als we nu de concurrentieslag verliezen, zal de hennepteelt uit Nederland verdwijnen en waarschijnlijk niet meer terugkomen.’
De groep telers wil aantonen dat vlas en hennep meerwaarde hebben tegenover reguliere gewassen. ‘Maar daar hebben we ondersteuning bij nodig.’
Om het wegvallen van het productschap te compenseren hebben ze dit jaar een branchevereniging voor vlas en hennep opgericht. ‘Ik zit in het bestuur van de vereniging, waarvan de leden momenteel vooral eerste verwerkers en boeren zijn. We willen graag uitbreiden om zodoende de hele keten te vertegenwoordigen, zodat we beleid kunnen vormen dat in het belang is van de veredelaars, boeren, verwerkers en handel.’
Berg wil de eenzijdigheid in de akkerbouw doorbreken. ‘Ik zie graag diversiteit in het landbouwbeleid. Daarbij moet je kleine gewassen koesteren. Kansen moet je niet laten schieten, vooral als ze bijdragen aan meer duurzaamheid en diversiteit, zoals bij vlas en hennep.’