Maatwerk nodig voor veenweidegebied

Martin de VriesOver het algemeen wordt gedacht aan hogere grondwaterpeilen, zo veel mogelijk in combinatie met onderwaterdrainage. Echter, hier botsen de belangen. Voor de landbouw zijn de lage peilen overwegend positief, omdat die bijdragen aan een hogere gewasopbrengst. Door de bodemdaling krijgt een groter deel van de melkveehouders daarentegen op termijn te maken met nattere omstandigheden door toenemende kwel of droogteschade.
‘Vanwege de verschillende belangen is het niet verwonderlijk dat we al jaren aan deze visie werken. In het document staan dus ook geen grote verrassingen, maar bouwstenen voor de komende decennia. Het aan banden leggen van de maïsteelt is vervolgens aan de gemeenten’, zegt Konst.
De landbouw was een essentiële partij bij de totstandkoming van de visie. ‘Twee derde van de gronden is in gebruik bij zo’n duizend melkveehouders. Over het algemeen grote en goede bedrijven.’

Waardedaling grond

Naast het verbieden van maïsteelt leidt vernatting mogelijk tot waardedaling van grond, wat agrariërs in de portemonnee zullen voelen. ‘Opbrengstderving is daarom een belangrijk punt in de discussie’, vindt Konst.
De bodemdaling opent in de ogen van Eddy Wymenga van ecologisch adviesbureau Altenburg & Wymenga ook deuren voor innovaties. Minder kerende grondbewerking en paludicultuur (natte landbouw) worden in de visie expliciet genoemd.
‘We krijgen op enig moment te maken met grotere hoeveelheden water. Voor goed renderende bedrijven is voldoende drooglegging nodig. Wij denken na over mogelijkheden om lokaal gebieden te reserveren voor de opvang van water, zodat elders juist ruimte blijft voor de huidige landbouw’, vertelt Wymenga.
‘Het onderzoek richt zich onder andere op kansen op natte percelen voor nieuwe gewassen als lisdodden, eendenkroos en riet. Teelten die meer ten dienste staan van de duurzame inrichting van het veenweidegebied.’
Volgens de ecoloog beseffen agrariërs dat maatregelen voor ander waterbeheer nodig zijn. ‘Op korte termijn is het verbieden van maïsteelt een lastig punt. Op de lange termijn is het belangrijk dat we maatregelen goed organiseren om te voorkomen dat we controle op bepaalde zaken verliezen. Als we op de huidige weg doorgaan, ontstaan er binnen enkele generaties grote verschillen in peilen. Het waterbeheer wordt dan duurder en bovendien heeft dit consequenties voor de productie met het oog op vernatting en droogteschade.’
‘Voor individuele melkveehouders op een dikke veenlaag kunnen bepaalde maatregelen best vervelend zijn. We moeten daar goed over nadenken en met elkaar over in gesprek gaan’, vindt Anne Schelhaas van LTO Noord Fryslân.
De provinciaal bestuurder kan zich ‘feitelijk’ vinden in de opvatting van Wymenga, die stelt dat de consequenties voor de landbouw op langere termijn zwaarder moeten wegen dan de economische gevolgen van maatregelen als een verbod op maïsteelt op korte termijn.
Schelhaas is echter wel van mening dat ingrepen die de bodemdaling moeten voorkomen, niet een te grote impact moeten hebben op de bedrijfsvoering van de agrariërs. ‘Het Friese veenweidegebied heeft een gigantisch goede melkveehouderij. Ingrijpen in de zin van ‘het land zakt, dus het waterpeil moet omhoog’ is niet aan de orde en ook niet verantwoord. Het stellen van de vraag hoe we de bodemdaling kunnen stoppen, is dus simpel. Het antwoord is daarentegen nog niet zo eenvoudig.’
Volgens Schelhaas begrijpt de sector dat er gebieden zijn waar maatregelen nodig zijn. In de lijn van de opvatting van de gedeputeerde is het weinig zinvol om in te grijpen in streken waar de veenlaag minder dan 40 centimeter dik is. Vooral gebieden met een dik veenpakket en zware natuurdoelen komen voor maatregelen in aanmerking. ‘De keuze voor die plekken is niet aan ons, maar aan de politiek. Het is wel zaak dat de betrokken agrariërs op een nette manier worden gecompenseerd.’