Boeren baas over eigen natuur

Oud-voorzitter Paulus van de Berg van Agrarische Natuurvereniging De Pielis in Balans had aanvankelijk wel begrip voor de stemming in 2002. ‘Het was de klassieke reactie van boeren die werden geconfronteerd met een plan van bovenaf. Dan krijg je vanzelf een houding van afweren en verzet.’

Koppen bij elkaar

Maar in plaats van de hakken in het zand te zetten, staken de boeren de koppen bij elkaar. ‘We zijn samen gaan zoeken naar een nieuwe weg. Wat willen we als gebied? Wat wil ik als boer? We wilden allemaal blijven ondernemen in onze Pielis, maar wel in een Pielis waar we zelf over gaan. Als er natuur komt, willen we die zelf inrichten en beheren. We willen niet worden gedwarsboomd door functiewijzigingen of andere bedenksels van allerlei fantasten uit de stad.’
De boeren wisten in 2005 al wat ze wilden doen. Maar naar mate de tijd vorderde, bleek dat partijen als waterschap, provincie en Staatsbosbeheer op zijn zachtst gezegd erg moesten wennen aan de zelfverzekerde boeren uit de door bossen omringde enclave.
‘We moesten continu strijden tegen diep wantrouwen; het beeld van bureauecologen die vinden dat onze agrarische natuur minder waard is dan natuur die is gebaseerd op doelsoorten en omstandigheden die alleen maar natter, natter en natter moeten’, vertelt Van de Berg. Na veel gepraat en de nodige omwegen kregen de boeren toch groen licht voor de inrichting en het beheer van hun eigen natuurinrichtingsplan.

Kavelruil helpt

Wat hen erg heeft geholpen, is de kavelruil die de afgelopen jaren in Bergeijk heeft plaatsgevonden. ‘Gemeente Bergeijk had veel verspreid liggende percelen in losse eenjarige pacht. Door die te betrekken in een kavelruil hebben we nu een 3 kilometer lange verbindingszone kunnen realiseren met een totale omvang van 25 hectare’, vertelt gewezen secretaris Leon Clemens van De Pielis in Balans.
‘Vijftien boeren hebben minder goede gronden langs de Goorloop beschikbaar gesteld en daarvoor betere gronden in de buurt teruggekregen. Die kavelruil is bepalend geweest voor het draagvlak en de succesvolle afronding van ons project’, aldus Clemens.
‘De agrarische structuurversterking was voor de meeste boeren zelfs een voorwaarde om mee te doen aan de natuurontwikkeling’, valt Van de Berg de secretaris bij. ‘Maar het mooiste is dat het hele project tot een enorme sociale binding in het gebied heeft geleid. Zowel onder boeren als burgers. Er is een enorme trots onder de boeren dat het allemaal is gelukt en dat we nu zelf terreinbeheerder zijn. Het draagvlak is bijna 100 procent.’

Houdbaar plan

Van de Berg pakt de kaart van het inrichtingsplan er nog maar eens bij en wijst trots op de destijds gedempte vennen die zijn hersteld, de ruigtes en de bloemrijke graslanden die worden ontwikkeld. ‘Wat je hier ziet is een absolute verwevenheid van landbouw en natuur, gedragen in de streek en houdbaar voor de toekomst’, aldus de voorzitter.
De cirkel is rond. Een halve eeuw geleden vestigden de ouders van de huidige bewoners van De Pielis zich in het ontginningsgebied. Zij hebben er als rasechte pioniers een bestaan weten op te bouwen. Vijftig jaar later neemt de huidige generatie weer het voortouw. Door hun nek uit te steken komen ze tot een evenwichtige en duurzame ontwikkeling van hun eigen landbouwenclave.
Het initiatief is niet onopgemerkt gebleven en heeft veel waardering gekregen, zowel in Noord-Brabant als daarbuiten.