Rapport arbeidsmigranten valt slecht

Jan van LiereEind vorige week stuurde Asscher het rapport ‘Grensoverschrijdend aanbod van personeel’ naar de Tweede Kamer. SEO Economisch Onderzoek, een instituut gelieerd aan de Universiteit van Amsterdam, maakte de studie over de inzet van arbeidsmigranten.
Sinds 2001 is het aandeel van buitenlandse werknemers gestegen van 4,9 naar 7,7 procent. De toename komt bijna volledig uit Midden- en Oost-Europese lidstaten van de EU.
Uit interviews met werkgevers concluderen de onderzoekers dat kostenverlaging ‘verreweg het belangrijkste’ motief is om vaker te kiezen voor arbeidsmigranten en flexibele arbeidscontracten. Op grond van de Europese detacheringsrichtlijn is vaak niet de hele Nederlandse cao van toepassing, maar alleen enkele kernbepalingen daaruit.
Het leidt volgens het rapport tot verdringing van Nederlandse werknemers, hoewel de onderzoekers erkennen dat de Nederlanders niet massaal zijn uitgestroomd naar werkloosheid of inactiviteit. De meesten zijn nog steeds aan het werk, een deel is zelfstandig ondernemer geworden.
Mensen die nieuw op de arbeidsmarkt komen, en dan met name allochtonen, jongeren en laagopgeleiden, hebben er wel last van. De arbeidsparticipatie van deze groepen is iets gedaald. De onderzoekers schrijven dat mede toe aan verdringing door arbeidsmigranten.
Minister Asscher stuurde het rapport naar de Kamer. Uit een begeleidende brief blijkt dat hij achter de conclusies staat.
De minister geeft aan dat er aandacht moet blijven voor ‘het in goede banen leiden van de Europese arbeidsmigratie’. Prioriteit legt hij bij de aanpak van oneerlijke concurrentie op arbeidsvoorwaarden door middel van het tegengaan van schijnconstructies.

Onvolledig onderzoek

In de agrarische sector is teleurgesteld gereageerd op de teneur van het rapport en op de houding van minister Asscher. Jan van Leeuwen, voorzitter van de Werkgeverscommissie Boomkwekerij en lid van de cao-onderhandelingsdelegatie Open Teelten, spreekt van een onvolledig onderzoek met deels verouderde gegevens.
‘Ik mis er van alles in, met name in het gedeelte over de tuinbouw. Het rapport ademt veel te veel een geest van: de arbeidsmigranten zijn er, maar we hebben ze niet nodig. Wat goed gaat en wat de hiaten in de arbeidsmarkt zijn, staat er niet in. Datzelfde geldt voor de brief van de minister.’
Van Leeuwen wijst erop dat sectoren als de boomkwekerij en de vollegrondsteelten de Polen en andere arbeidsmigranten heel goed kunnen gebruiken vanwege hun gemotiveerdheid. ‘Het is alleen goed werken met mensen die niet flauw zijn, die de handen uit de mouwen willen steken, die de werkzaamheden willen leren en die in hun werk willen investeren.’
Dat die gemotiveerdheid bij Nederlanders in de kaartenbak van het UWV nogal eens ontbreekt, heeft volgens hem onder meer te maken met het geringe verschil tussen de bijstandsuitkering en het nettoloon. ‘Dat is zo’n 300 euro. Mensen uit Oost-Europa die hier komen werken, verdienen al gauw 500 tot 600 euro meer dan in hun eigen land. Ze gaan er geweldig op vooruit. En het extra geld gebruiken ze in eigen land voor bijvoorbeeld een huis. Daarom komen veel jonge mensen die gaan trouwen, hiernaartoe.’
Van Leeuwen spreekt tegen dat het de agrarische ondernemers vooral om de lagere kosten zou gaan. ‘De buitenlandse werknemers, die over het algemeen rechtstreeks in dienst zijn bij de ondernemers, vallen gewoon onder de reguliere cao. Dus het verhaal dat ze goedkoper zijn, gaat vaak niet op.’
Het is volgens hem bittere noodzaak dat er arbeidsmigranten zijn. ‘Door de eeuwen heen zijn er mensen uit andere landen hiernaartoe gekomen om te werken. Als tuinbouw en boomkwekerij zijn we blij dat we nu zoveel goede Polen en andere Oost-Europeanen tot onze beschikking hebben voor het werk op onze bedrijven. En het overgrote deel van de werkgevers wil hen geven wat hen toekomt.’