ANV stroopt mouwen op voor beter natuurresultaat

De Agrarische Natuurvereniging Water, Land & Dijken doet er alles aan om een beter natuurresultaat te halen. De aanpak met collectieven gaat dat een stuk makkelijker maken. Water, Land & Dijken kan dat weten want het gebied was één van de vier regio’s in Nederland waar is proef gedraaid met de collectieve aanpak van agrarisch natuurbeheer. De ANV stoomt nu gelijk door.

In een groot deel van Waterland zijn de weilanden wel iets groter en over land bereikbaar, maar het water staat er maar ietsje lager.

Veehouder Sjaak Hoogendoorn uit Ilpendam is voorzitter van ANV Water, Land & Dijken. Hij heeft ook vaarland, slechts een paar stukjes; hij pacht ze van Staatsbosbeheer. Het grootste deel van zijn bedrijf is wel over land bereikbaar.
Hoogendoorn is een natuurboer in hart en nieren. Dat was hij al op zijn vorige bedrijf in het Zuid-Hollandse Driebruggen. Daar stond hij aan de wieg van de ANV Lange Ruige Weide.
Hij woont nu 13 jaar in Waterland, op boerderij Achtervennen, vertelt hij op de bank in zijn woonkamer. Het is een biologisch melkveebedrijf dat ook mogelijkheden biedt voor vergaderen, educatie en workshops.
Naast zijn 55 melkkoeien houdt Hoogendoorn ook vleesvee. De ongeveer 50 vleeskalveren lopen op natuurgrasland. ‘Dat gaat verrassend goed’, is zijn ervaring. ‘Jongvee kan beter uit de voeten met extensief beheer en een latere maaidatum dan volwassen dieren.’
Op het grootste deel van de 85 hectare die hij in beheer heeft, doet hij aan particulier of agrarisch natuurbeheer. Het liefst zou hij helemaal een natuurgerichte veehouderij hebben.

ANV Water, Land & Dijken

Water, Land & Dijken (WLD) is een stevige ANV. Ze heeft 650 leden, 500 hiervan zijn boer. De jaarlijkse omzet is 4,5 miljoen euro aan contracten en projectgelden. Ruim 80% daarvan gaat naar de leden, 20% is nodig voor uitvoeringskosten, zoals kantoor en medewerkers. De ANV heeft 5 fte aan medewerkers in dienst. Dat is meer geweest. Na een afname aan werkzaamheden zit er nu weer groei in. ‘De laatste jaren hebben we mooie projecten binnengehaald’, zegt Hoogendoorn. Eén van die projecten was de pilot GLB-collectieven. De nieuwe aanpak van agrarisch natuurbeheer met collectieven is in vier regio’s enkele jaren getest. Het werkgebied van WLD was één van die vier regio’s; de ANV voerde de pilot uit.
De ANV is nu bezig met een ander groot project, namelijk het coördineren van diverse groene en blauwe diensten voor het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Eerst als pilot in 2014 en 2015. Het project omvat diverse groene en blauwe diensten, die het hoogheemraadschap betaalt om de doelen van de Europese Kaderrichtlijn Water te halen.
Eén van die diensten zijn kruidenrijke randen langs sloten van akkers en bollenvelden, in combinatie met een ander beheer van de sloten, zoals het afvoeren van het slootvuil. Andere diensten zijn het uitvoeren van tien erfscans op de afspoeling van mineralen en meststoffen en de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Het belangrijkste doel daarvan is het voorkomen van afslag van de oevers.
Hoogendoorn is tevreden over de animo bij leden voor deze diensten. Alleen in de akkerbouwgebieden moet het nog op gang komen. ‘De akkerbouw is nog vrij nieuw voor ons. Daar moeten we nog een beetje ons netwerk uitbouwen.’

Stevige discussie over pacht

De meeste leden van de ANV wonen in de natte veengebieden. De ANV onderhandelt namens de boeren in de gebieden met veel vaarland met de terreinbeherende organisaties (TBO’s), die daar eigenaar zijn van de meeste grond. In de veenweide-gebieden is ruwweg driekwart van de boeren lid; in de droogmakerijen 10 procent.
Het vaarland omvat 1500 hectare. De weilandjes variëren in omvang van 0,2 tot 2 hectare. Bijna alles ligt in het Natuur-netwerk Nederland (de EHS). Staatsbosbeheer bezit het grootste deel ervan, in omvang gevolgd door Natuurmonumenten en het Noord-Hollands Landschap. Het meeste vaarland heeft de bestemming natuur, maar het kan niet zonder agrarisch beheer. Elke paar jaar is er wel een stevige discussie over de voorwaarden waarop dat gebeurt. Het beheer van de kleine perceeltjes vreet tijd van de boeren, onder andere omdat alles met de boot moet, en de opbrengst is zeer karig. De boeren vinden dat de eigenaren hen moeten betalen voor het beheer. De TBO’s vinden dat de boeren pacht moeten betalen.
Het is een speerpunt van de ANV om goede overeenkomsten voor de boeren in de wacht te slepen.
Met Staatsbosbeheer is nu geregeld dat de boeren wel pacht moeten betalen, maar dat de beheervergoeding naar de boeren gaat. De andere TBO’s hanteren nog allerlei verschillende voorwaarden. Nu ontvangen de boeren voor het vaarland ook nog een EU-inkomenstoeslag van 450 euro per hectare. Maar dat stopt in 2015, ondanks een ‘flinke lobby’ van de ANV.
Hoogendoorn: ‘Het Rijk zegt: “dat moet de provincie maar doen” en de provincie zegt: “Wij springen niet in dat gat”. De ANV heeft het al flink op de agenda weten te zetten, maar we hebben nog wel zorgen over het resultaat.’

Alleen kansrijk beheer

De pilot GLB-collectieven, die de ANV heeft uitgevoerd, trok veel aandacht vanuit binnen- en buitenland. Hoogendoorn ontving onder andere de Franse minister van Landbouw en gaf uitleg op EU-conferenties. In de nieuwe EU-aanpak kan een boer alleen een vergoeding krijgen voor agrarisch natuurbeheer als hij land heeft in zogeheten kerngebieden. Daar is de kans op natuursucces het grootst.
Niet alle boeren kunnen dus meer meedoen. Hoogendoorn schat dat in zijn ANV nog 250 tot 300 boeren kunnen deelnemen. Nu zijn dat er 400. Hij verwacht dat een collectief hier en daar nog wel wat kan doen buiten de kerngebieden, maar dat zal niet veel zijn.

De ANV wil bovendien als voorwaarde aan deelnemers stellen dat ze op een kansrijk perceel zwaarder beheer doen, zoals uitgesteld maaibeheer. ‘Stel een boer komt bij ons met 40 hectare, maar hij heeft 20 hectare waar echt weidevogels zitten. Op het grootste deel daarvan kan hij dan kiezen voor licht beheer, zoals legselbeheer, maar we stellen daarbij als voorwaarde dat hij bijvoorbeeld op 2 hectare zwaarder beheer doet, zoals uitgesteld maaibeheer. Als hij dat niet wil, gaan we een deur verder.’
Anderzijds zijn er volgens Hoogendoorn nu te veel boeren die juist zwaardere vormen van beheer hebben, zonder dat de percelen waar dat gebeurt kansrijk zijn voor weidevogels.
‘Dat kost teveel geld.’ Alles moet erop gericht zijn dat de efficiëntie en de effectiviteit van het agrarisch natuurbeheer omhoog gaan. Hoogendoorn: ‘Het resultaat van het agrarisch natuurbeheer houdt niet over. Daar is veel kritiek op. We leren nog steeds. Kuikenoverleving is het belangrijkste. We moeten alles inzetten op het resultaat. Daar horen monitoring, alarmtellingen, jaarlijkse evaluaties en zo nodig bijstellingen bij. We hopen dat de nieuwe aanpak de negatieve trend kan ombuigen.’

Spannend proces

De ANV is al heel voortvarend bezig met de voorbereiding op de situatie vanaf 1 januari 2016. De gebiedsofferte, die de basis vormt voor vergoedingen, is al in de maak en eind oktober was de eerste bijeenkomst met een groep boeren.
Hoogendoorn is positief over de nieuwe aanpak. ‘De communicatie met boeren gaat veel sneller, er zijn veel kortere lijnen. Bovendien kennen onze medewerkers de boeren en veel van de percelen. Dan kun je een geweldige slag maken in efficiëntie.’
Hij verwacht dat met de nieuwe aanpak meer natuurresultaat haalbaar is. ‘Die kansen zie ik zeker. Maar het is best wel een spannend proces.’

Tekst: Peter van Houweling Foto’s: ANV Water, Land & Dijken

Lees ook

Marktprijzen

Meer marktprijzen

Laatste nieuws

Nieuwste video's

Kennispartners

Meest gelezen

Nieuw op MechanisatieMarkt.nl

Meer advertenties

Vacatures

Weer

  • Zaterdag
    14° / 8°
    20 %
  • Zondag
    15° / 4°
    20 %
  • Maandag
    11° / 8°
    95 %
Meer weer