Valkenier: pure krachtmeting in de natuur

Meer dan een dagtaak

Voor Ties geen verre vakanties. Hij is het liefst thuis bij zijn vogels. Als beheerder van huis en haard en mantelzorger van de landgoedeigenaar woont hij in een huis nabij. Momenteel houdt hij drie haviken in conditie, waarvan één van een collega-vriend die hij even moet
helpen. Zo heeft hij ook tijdelijk een slechtvalk in de kost en leert hij zijn zoon Mark omgaan met een tarseltje (jonge mannelijke jachtvogel). De oehoe en het nog broedend paartje Amerikaanse buizerds - al voor de derde keer dit jaar - zijn voor onderwijs aan schoolkinderen. Opleiden zit Ties in het bloed.

Drie haviken bij huis betekent per jachtvogel een uur per dag het veld in om ze in conditie te houden. Iedere dag ook wegen. Wil Mien goed kunnen presteren in de natuur is ze op haar best bij een gewicht tussen 1180 en 1250 gram. Per twee weken gaan de vogels in een speciaal zoutbad, want een gezond verenkleed verkleint het risico op beschadiging aan staart en vleugelpennen. Een wilde jachtvogel ‘mantelt’ haar prooi, dat wil zeggen met steun van staart en overhuivende vleugels de geklemde prooi in bedwang houden. ‘Ik heb mijn vogel geleerd om de handjes op de rug te houden’.

Bij het slaan van een konijntje is Ties er razendsnel bij om Mien de verse borst van een duif voor te houden zodat ze moeiteloos overstapt op de vuist. Intussen is het konijntje gestrekt, waardoor de nekwervel breekt en de dood snel is ingetreden. Voor de foto mag Mien even poseren met haar buit. Maar even, want ze zoekt snel een moeilijk plekje voor haar maaltje onder een bos takken.

Leren in de praktijk

De havik vliegt vrij in de hoge grove dennen. De vogel zenderen? Daar doet Ties niet aan: kwestie van vertrouwen. Als hij op zijn fluitje blaast of als het klepje van de frettenkist opengaat, zeilt Mien in een spectaculaire duikvlucht op de valkenier af. Een en al gretigheid. Ties jaagt zaterdags in het seizoen op de Maasvlakte en heeft dan met Mien in hoog tempo tien tot vijftien konijnen. Dat verdraagt het veld daar. Zelden mist Mien, maar als een konijn ontkomt of stevig de kop recht houdt en los kan komen mokt de havik en gaat ze tekeer van woede en teleurstelling om de gemiste kans. Niet getreurd, jagen met de vogel blijft een spel van winnen of verliezen.

Ties zorgt er altijd voor op 25-30 meter van de konijnenpijp af te staan, zodat de havik kan in schatten hoe te jagen als het konijn los komt. De prooi moet ook een kans krijgen. ‘Laatst bleek maar weer eens hoe moeilijk het tarseltje van slechts 600 gram het had op een potige ram. Dat is een harde leerschool voor vogel en zoon’, constateert de valkenier. ‘Maar als je gegrepen bent door de wedijver in de echte natuur, mag je dat leertraject niet missen’, voegt hij eraan toe. Zijn zoon Mark heeft die aspiraties, maar eigenlijk wil Ties ze het liefst doorgeven aan iedereen die het wil oppakken.

Niet meer dan 200 jachtaktes

Nederland telt drie valkeniersvereni-gingen. Ze zijn nog vóór de inwerkingtreding van de Flora- en Faunawet in 2002 gezamenlijk en met Ties als pionier en voortrekker een gedegen praktijk-opleiding ‘Jagen met de vogel’ gestart. De wet heeft daarvoor het kader gegeven. Inmiddels kost de opleiding van aspirant valkenier naar een geslaagd diploma een jaar of vier. Ties is ook afgevaardigde namens de koepel van de drie verenigingen in de examencommissie Flora- en Faunawetexamens.
Er is weinig wettelijke ruimte voor nieuwe valkeniers: het aantal jachtaktes is gelimiteerd op 200. In de overgangsperiode kon de koepel nog soepeltjes jachtaktes ‘regelen’, maar dat breekt de nieuwe valkeniers nu op.

Kermisattracties

Iedereen mag vogels houden, maar vervoer is sinds 2002 aan strenge regels gebonden. Valkeniers, die zich toeleggen op roofvogelshows aasden indertijd
op een jachtakte om met hun vogelverzameling door het land te kunnen reizen. Jammer voor de jongelui die nu met het diploma in de hand langs de zijlijn staan zonder akte.

Ties vindt die shows ‘kermisattracties’. Hij gruwt er van. De vogel wordt misbruikt naar zijn aard, oordeelt hij. Het tast ook het imago aan van valkenier als werelderfgoed, wat zoals het officieel heet het ‘Jagen met de jachtvogel’ in Nederland in de echte pure natuurzin sinds 2013 zou moeten zijn.

In zijn element

Ties kreeg zijn passie voor natuur-beleving van jongs af mee van zijn leermeester Theo Veldhuizen Sr. Als hij met zijn havik, fret en hond op pad is, is hij in zijn element. Bosjes en slootkanten struint hij af, afwachtend of een konijn gaat springen. Zijn passie geeft hem voldoening. En dan lachend: ‘de havik gaat vóór de vrouw, maar dat wist ze al voor ons trouwen.’

Tekst en foto: Kees de Kroon