‘Deze stal is niet gesloten’

Samen met zijn vrouw en een medewerker melkt de ondernemer sinds 6 oktober in de stal, die is uitgevoerd met houten spanten. Veel minder opvallend is de luchtwasser, die aan de achterzijde is weggewerkt onder de uitstekende dakrand.
De familie Spans heeft een melkveebedrijf in het nabije Sint Jansklooster. De achterzijde grenst aan natuurgebied De Wieden. ‘Het leek ons niet slim om hier een nieuwe stal te bouwen’, vertelt Spans, terwijl hij het oude bedrijf laat zien, waar nu jongvee en droge koeien in de ligboxenstal staan en waar de familie blijft wonen. ‘Zonder aanpassing is het hier onmogelijk om voor het aantal dieren dat we hier molken een Natuurbeschermingswetvergunning te krijgen.’
De huiskavel telt 10 hectare. Aan de overzijde ligt 17 hectare grasland. Te weinig om 100 tot 120 koeien op te laten weiden. Naast Natura 2000 hebben de melkveehouders te maken met een waterwingebied, nationaal park en kraggengebied.

Niet de hoofdprijs

Jaren was de familie Spans op zoek naar een oplossing. Natuurmonumenten wilde de grond langs de dijk toevoegen aan haar areaal, in een gebied waar meer landbouwgrond wordt opgeslokt als natuurgebied. Verplaatsing naar bijvoorbeeld de Veenkoloniën bleek financieel gezien niet mogelijk. Natuur betaalt immers niet de hoofdprijs voor bedrijfsverplaatsing.
De ondernemers kochten een bestaand melkveebedrijf met 35 koeien langs de dijk met 30 hectare huiskavel. De grond werd verkocht aan Natuurmonumenten en in erfpacht teruggepacht. Op de grond die grenst aan De Wieden, ligt een weidevogeldoelstelling. Nog een ander deel van de grond ging ook naar de natuurorganisatie. Daardoor kwam er geld beschikbaar om de stal te bouwen op de plek van het bestaande bedrijf.
Spans heeft met drie Natura 2000-gebieden te maken: De Wieden, Weerribben en Uiterwaarden Zwarte Water en Vecht. Om te mogen bouwen was een Natuurbeschermingswetvergunning nodig.
Coöperatie Mobilisation for the Environment (MOB) had bezwaar tegen de uitbreiding met bovendien een chemische luchtwasser. Na telefonisch contact met Spans trok zij haar bezwaar in. De melkveehouder legde daarvoor zelf contact met de milieuorganisatie.
De chemische luchtwasser zorgt voor een ammoniakreductie van 90 procent. Emissiearme vloeren kunnen de ammoniakuitstoot op het Natura 2000-gebied bij dit aantal koeien onvoldoende verlagen en die vielen dus af. Ook kwam een biologische luchtwasser niet in aanmerking. ‘De bacteriën kunnen bevriezen’, vertelt Spans. ‘Dan duurt het weken, voordat de luchtwasser weer is opgestart.’
Zwavelzuur bindt de ammoniak uit de lucht. Spans voert het spuiwater af. Als biologische melkveehouder mag hij dit niet uitrijden. Het gaat volgens hem om het reinigen van een filter, een jaarlijkse onderhoudsbeurt en exploitatiekosten.
De nok van de stal is dicht. De zijkanten zijn dit voor een deel. Door de ventilatoren van de luchtwasser heerst er deels een onderdruk in de stal. ‘Dwarsventilatie mag niet’, aldus de ondernemer. De luchtwasser heeft een capaciteit van circa 500 kuub per koe per uur. De voorlopige erkenning van de wasser ligt op circa 3,5 kilo ammoniak voor weidegang en 4 kilo ammoniak voor opstallen.
LTO en NZO vrezen voor een imagoprobleem bij een dichte stal en een luchtwasser. ‘De stal is niet potdicht’, weerlegt Spans. De luchtinlaten zijn een meter hoog en de koeien zijn van buiten te zien. ‘Ik nodig de organisaties uit om te komen kijken.’

Glazen gevels

Mensen geïnteresseerd in natuur kunnen de stal eveneens bekijken vanuit de ontvangst- annex vergader/feestruimte. De grote glazen voorgevel biedt uitzicht over de uiterwaarden en het Zwarte Water; de andere glazen wand biedt een kijkje in de ligboxenstal.
De stal heeft een dichte vloer en strokalkwater in de boxen. ‘Dat geeft weinig stof en een uitstekend ligbed’, licht Spans toe. De stromest gaat gedeeltelijk naar het weidevogelland. De melkveehouder rekent per jaar 5.200 euro aan kosten voor stro en 30 euro voor een ton kalk. ‘De kosten voor het stro vallen ons mee.’
Twee jaar geleden schakelde de familie over op de biologische melkveehouderij, mede vanwege economische redenen. ‘Vroeger was ik een plankgasboer, maar je moet inspelen op de mogelijkheden die er zijn’, meent Spans. Dat vergt een andere denkwijze en het verleggen van de koers, vergelijkt hij het ondernemerschap met zeilen. ‘Je moet je steeds aanpassen aan de wind, anders gaat het niet.’