Natuur leidt bij boeren Drentse Aa

Het stel begon in 1983 met vier exemplaren en een pachtcontract van Staatsbosbeheer. ‘We wilden biologisch boer worden en kregen de kans om het land van Staatsbosbeheer te pachten’, vertellen ze. Dat betekende wel dat ze hun bedrijfsvoering moesten afstemmen op de natuurdoelen van Staatsbosbeheer. ‘Maar dat geeft juist extra voldoening. We halen onze inkomsten uit de melk én uit het natuurbeheer.’
De biologisch melkveehouders vonden een afnemer voor hun melk in Eelco en Lidwien de Boer uit Rolde, die rond dezelfde tijd kaasmakerij Karwij waren begonnen en op zoek waren naar biologische melk uit de regio voor de productie van hun Drentse Aa Zuivel (zie kader). De samenwerking loopt nog steeds naar grote tevredenheid. ‘We hebben al meer dan dertig jaar een band met elkaar.’
De melk wordt afgezet via Eko-Holland, die het daarna doorverkoopt aan Kaasmakerij Karwij. Zo zijn Albers en Van den Berg altijd verzekerd van afzet en de kaasmakerij van aanvoer van biologische melk.

Superheffing

De natuurboeren waren nog maar net begonnen, toen de superheffing een jaar later roet in het eten gooide. Een melkquotum van 84.000 liter, daar moesten ze het mee doen. ‘Het quotum is altijd een beperkende factor geweest. We hebben ieder jaar gekocht en geleased. Voor een klein bedrijf zoals het onze is dat best een grote investering. Vooral de eerste tien tot vijftien jaar heeft het ons veel geld gekost. En dat terwijl anderen zaten te wachten op onze melk en we het ook best konden produceren.’
Niet dat de ondernemers nu met het wegvallen van het melkquotum gaan uitbreiden. ‘We nemen er geen koe bij. Maar we hebben geen leasekosten meer en we hoeven niet meer uit te vogelen hoe we uitkomen met het quotum van 160.000 liter.’
Groeien zit er ook niet in, omdat de potstal met 21 koeien vol zit en de melkveehouders, beiden rond de zestig, geen nieuwe stal meer willen bouwen. De melkkoeien zijn van april tot het najaar permanent buiten op de kruidenrijke percelen en worden dan gemolken in een doorloopmelkstal in het land. ‘Na dertig jaar hebben we een fijn koppel’, zegt Albers.
Het stel heeft bewust gekozen voor de Holstein-fokkerij met het oog op de melkproductie. ‘Het gaat ons om de melk en om koeien die daarnaast veel ruwvoer kunnen verwerken. Waarom zou dat met Holsteins niet kunnen? Ik heb altijd fokstieren met veel melk ingezet en bewust niet gekozen voor andere rassen zoals Montbéliarde, omdat deze een minder prettig karakter hebben’, legt de melkveehouder uit. ‘Je probeert toch uitgangsmateriaal te krijgen dat bij je bedrijf past.’
De gemiddelde melkproductie is 7.800 liter met 4,3 procent vet en 3,6 procent eiwit. Momenteel gebruiken Albers en Van den Berg naast gangbare ki-stieren vooral stieren van Bio-KI. Een eigen stier hebben ze niet. Dat is, in verband met de horens, te gevaarlijk.
Ook het natuurbeheer laat groei van het bedrijf niet toe. Van de 45 hectare die de natuurboeren in erfpacht hebben van Staatsbosbeheer, mag 15 hectare worden bemest met ruige mest uit de potstal. De dunne mest rijden ze uit op enkele percelen die ze in eigendom hebben.
De ondernemers voeren drie soorten natuurbeheer uit: kruiden- en faunarijk grasland, vochtig hooiland en nat schraalland. Bij de laatste twee beheersvormen is bemesting niet toegestaan en mag er alleen worden gemaaid en afgevoerd. De opbrengst van dit land is hooi voor het jongvee en strooisel voor de potstal.

Verschraling en vernatting

Tot voor een jaar of tien mochten deze percelen nog worden beweid, maar dat is nu ook niet meer toegestaan. Inzet van Staatsbosbeheer is verschraling en vernatting en dat heeft gevolgen voor het gewas dat nog kan worden geoogst én op de manier van oogsten. ‘Bij droog weer is het land met een trekker bereikbaar, maar anders moet de rupstrekker eraan te pas komen. Het gaat om land tot aan trilveen toe, daar wil je als boer niet zijn’, lacht Albers.
Het natuurbeheer in deze ‘zware’ percelen kost veel tijd en inzet, maar schenkt ook voldoening. ‘Natuurbeheer is echt iets voor ons en met onze melkveetak kunnen we het hier goed beheren. Het flora- en faunarijk grasland dat nog mag worden bemest, blijft aardig in vorm, maar levert te weinig ruwvoer op, zodat we nu kuilvoer moeten bijkopen van een biologische akkerbouwer. Het is genieten en mooi werken, maar het is niet zomaar over te nemen door een ander bedrijf. Je moet je aanpassen aan wat je geboden wordt en dat hebben we gedaan. Als dat niet meer lukt vanwege de natuurdoelen, dan stoppen we met melken.’