Opnieuw te maken met hoog water

Een kwart miljoen inwoners uit de Ooijpolder, het land van Maas en Waal en de Bommeler-, Tieler- en Culemborgerwaard trokken in bij familie en vrienden of werden gehuisvest in opvangcentra. Ook het vee moest weg: meer dan een miljoen dieren werden elders ondergebracht.
Van Aalst vertrok met zijn vrouw en ouders naar Bergentheim. Via kennissen in het dorp hoorden ze dat daar plek was voor hun veestapel. De jonge kinderen uit het gezin Van Aalst gingen naar een oom en tante. In de Overijsselse plaats werden de zeventig melkkoeien over twee melkveebedrijven verdeeld. Het jongvee kwam op drie andere bedrijven in de buurt terecht. Na ruim een week waren familie en vee weer thuis.
‘Verbazingwekkend genoeg hebben we naderhand weinig nadelige gevolgen ondervonden van de verhuizingen. Dat is bijzonder, want met hygiëne en dierziektes en zo werd toen nog niet al te veel rekening gehouden. Er was geen tijd om de vrachtwagens goed schoon te maken. We hebben nu dus mortellaro onder het vee en daarvoor niet, dat dan weer wel.’
Albert Laponder, buurman van Van Aalst, kijkt na twintig jaar eveneens positief terug op de evacuatie. ‘De hele exercitie was goed georganiseerd. Iemand uit ons dorp werkte bij LTO. Dat was handig.’
Net zoals Van Aalst is hij ook nog steeds zeer te spreken over de solidariteit die ze twintig jaar geleden ondervonden. Van mensen uit hun naaste omgeving, maar ook van hun collega-boeren die voor een groot deel voor de opvang van de vele honderdduizenden koeien en schapen zorgden. Laponders melkkoeien kwamen terecht in het Gelderse Vragender, bij drie bedrijven. Het jongvee ging naar Utrecht.
Ook Laponder had na afloop weinig problemen met zijn vee. ‘Dierziektes zijn er niet echt geweest.’ Hij vraagt zich wel af of een dergelijke evacuatie vandaag de dag ook nog zo zou kunnen verlopen. ’We hebben nu met veel meer regels en protocollen te maken. Dan wordt het wel heel erg ingewikkeld om zoveel vee ineens elders onder te brengen.’

Lobith

Zo ver zal het misschien ook niet meer komen, denken ze. Want na het overstromingsgevaar in 1995 zijn de dijken langs de grote rivieren in snel tempo aangepakt en versterkt en verhoogd. Van Aalst: ‘In de jaren daarvoor had men de zaak ook wel op zijn beloop gelaten, dus we zijn in 1995 flink wakker geschud.’
Naast de dijkverbetering werd het programma Ruimte voor de Rivier ontwikkeld en uitgevoerd, een serie maatregelen die het water op weg naar zee ruim baan geven. En het landelijke Deltaprogramma wil voor bescherming zorgen voor de periode tot 2100.
Dat betekent dat Nederland berekend moet zijn op een piekafvoer in de Rijn bij Lobith van 17.000 kuub per seconde in 2050 en 18.000 kuub in 2100. Ter vergelijking: tot nu toe stroomde er nooit meer dan 12.600 kuub door de Rijn bij Lobith.
Een hoogwatergeul bij Varik en Heeselt is een van de maatregelen. Het moet zorgen voor een waterstandsdaling van 50 centimeter. De geul komt net langs of over de grond van Van Aalst en Laponder. Bij een van de drie voorliggende varianten moeten ze zelfs verkassen, omdat de dijken die de geul begrenzen op de plek van hun bedrijfsgebouwen komen.
Beide melkveehouders zijn verre van gelukkig met de maatregel. ‘Niemand zit hier op te wachten’, stelt van Aalst. Hij vraagt zich bovendien hardop af of de voorspelde 18.000 kuub bij Lobith er ooit komt. ‘Maar daar gaat men nu eenmaal van uit. En ik kan het tegendeel immers ook niet bewijzen.’
Toch reageren de boeren minder heftig op de plannen dan andere bewoners in Varik en Heesselt. ‘Enkele tientallen inwoners moeten misschien net als wij verkassen. Veel van hen zijn hier pas na het hoge water van 1995 komen wonen. Wij hebben dat wel meegemaakt. Dat maakt dat je er anders tegen aan kijkt’, zegt Laponder.
Wel hopen ze dat provincie Gelderland snel de knoop doorhakt of de geul er moet komen en welke variant het gaat worden. ‘Dan kun je onderhandelen en plannen maken. Nu staat alles stil.’