Lage doorstroming funest voor kwaliteit

Kewi Services is een bedrijf dat varkensbedrijven adviseert op het gebied van onder meer drinkwater.
Aan de waterbron mankeert het doorgaans niet. ‘Het drinkwater is meestal afkomstig van de waterleidingmaatschappij of komt uit een eigen put’, zegt Van Brenk. ‘Op het moment dat dat water de stal binnenkomt, is de kwaliteit goed. Maar verderop in het systeem gaat het mis. In de leidingen, bij de nippels, in de drinkbakken.’
Water is niet alleen onmisbaar voor mens en dier, het vormt ook de ideale voedingsbodem voor allerlei ziektekiemen. Van streptokokken en e-coli tot MRSA en ESBL.

Geen praktijkcijfers

Harde gegevens over de drinkwaterkwaliteit op varkensbedrijven zijn nauwelijks voorhanden. ‘Dat geldt ook voor kengetallen zoals het verbruik per dier.’ Samen met de Stichting Duurzaam Kwaliteits Vlees (SDKV) werd een plan geschreven voor onderzoek op zes praktijkbedrijven. Onder meer het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling gaf financiële steun.
‘In 2012 is het onderzoek van start gegaan’, vertelt Van Brenk. Studenten van HAS Hogeschool in Den Bosch verzamelden de data en schreven mee aan de diverse rapporten.
Vrijdag werden de resultaten gepresenteerd, tijdens het congres Serious Farming in Nistelrode. Belangrijke conclusie: alle varkensbedrijven kampen met een forse microbiologische vervuiling van het water.
De watertemperatuur is van grote invloed op die vervuiling. Van Brenk: ‘Wanneer water lang in een leiding verblijft, loopt de temperatuur op. Daardoor hebben kiemen meer kans om te groeien.’ In veel varkensstallen blijkt sprake te zijn van te dikke waterleidingen, wat slecht is voor de doorstroming. En veel leidingen zijn aan de binnenkant vervuild met een zogeheten biofilm, zo ontdekten de onderzoekers. ‘Die film is een ideale voedingsbodem voor kiemen.’
Niet iedere waterleiding is overigens even gevoelig voor biofilmvorming. ‘In pvc-buizen treedt dat verschijnsel minder snel op dan bij slangen.’
Het onderzoek laat ook zien dat biggen pas na acht dagen drinkwater gaan opnemen. Van Brenk: ‘En dan gaat het nog om minieme hoeveelheden. Daarna loopt de opname maar langzaam op. Ook daardoor is vaak sprake van een lange verblijfsduur van het water in de leidingen, met alle gevolgen van dien.’
Het onderzoek bracht ook vermorsing van water in kaart. ‘Ook daar zie je grote verschillen tussen bedrijven. Zelfs in vergelijkbare situaties, met dezelfde stalinrichting, zie je op het ene bedrijf zeugen veel water morsen en op het andere bedrijf nauwelijks. Die verschillen zijn lastig te verklaren.’
Vermorsing is voor een varkensbedrijf een grote kostenpost: het gemorste water moet als mest worden afgevoerd. De kosten van vermorsing lopen van bedrijf tot bedrijf sterk uiteen: onderzoekers vonden verschillen tot 1,23 euro per big. Voor een bedrijf met 500 zeugen een post van ruim 10.000 euro.
Volgens Van Brenk wordt water vaak op een verkeerde manier aangeboden. ‘Als we de drinknippel zó afschermen dat het varken rustig kan drinken en ook de waterdruk wat verlagen, leidt dat tot minder waterverlies. ‘Groepsfeeders’ blijken vermorsing het best te reduceren.’

Meer onderzoek

Van Brenk is blij met de onderzoeksresultaten. Tegelijkertijd concludeert ze dat er nog veel aanvullend onderzoek nodig is. Liefst in een laboratoriumsetting. Praktijkbedrijven zijn daar minder geschikt voor. ‘De behoefte aan kennis rond waterkwaliteit en -verbruik is heel groot.’