Agrinatuur: rennen en leren tegelijk

De 39 collectieven, samenwerkingsvormen van agrarische natuurverenigingen, zijn druk bezig met het invullen van de gebiedsoffertes. Daarin geven zij aan welke diensten zij aanbieden in agrarisch natuur- en landschapsbeheer, maar bijvoorbeeld ook voor waterdiensten. De vergoedingen worden hierin eveneens afgesproken.
De gebiedsoffertes moeten in de komende maanden bij de provincies liggen. Die beoordelen de offertes. Grote vraag is hoeveel ruimte de collectieven krijgen om een eigen invulling te geven aan het agrarische natuurbeheer.
Om het nieuwe stelsel te laten slagen, moeten provincies regels durven loslaten en moeten boeren presteren, stellen de natuurverenigingen. ‘Ecologen en ambtenaren moeten boeren en ANV’s het vertrouwen geven om natuur de maken en te onderhouden’, zegt voorzitter Warmelt Swart van ANV Ark & Eemlandschap.
Algemeen directeur Gerard Beukema van IPO, de overkoepelende organisatie van de provincies, erkent dat. ‘Provinciale ambtenaren zullen moeten loslaten. Dat zal tijd kosten.’
Maar daar zit spanning. Want provincies willen doelen halen, terwijl ANV’s de ruimte willen om creatief met de mogelijkheden voor agrarisch natuurbeheer om te gaan.
‘Het gaat om een nieuwe rolverdeling’, zegt Alex Datema, melkveehouder in Groningen en voorzitter van Boer & Natuur Zuidelijk Westerkwartier. ‘De collectieven moeten de gebiedsofferte zelf oppakken en daarover in gesprek gaan met de provincies.’
Voorzitter Jos Roemaat van het netwerk Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLB) beaamt dat: ‘De hoofdlijnen worden door de provincies vastgelegd en de collectieven geven er invulling aan.’
Ondertussen zijn ANV’s druk bezig met boeren die willen intekenen om deel te nemen aan de collectieven. Hoewel er bij sommige collectieven al meer aanvragen zijn van boeren dan er budget is, gaat het toch niet altijd vanzelf.
‘In het stelsel zijn nog veel losse eindjes en onduidelijkheden’, zeggen de bestuurders en vrijwilligers van de ANV’s. ‘Het is dan soms moeilijk om de boeren te overtuigen om met het collectief aan de slag te gaan.’
Als voorbeeld worden de boetes genoemd, die boeren en collectieven aan hun broek kunnen krijgen als individuele boeren onvoldoende presteren. Dergelijke zaken schrikken boeren af, merken de ANV’s.
Roemaat ziet dat ook. Hij vindt dat controles van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) zich niet op individuele bedrijven moeten richten, maar op de collectieven.

Vergroeningseisen

Het agrarische natuurbeheer beperkt zich door het nieuwe stelsel tot een aantal gebieden in Nederland. Datema stelt dat het nieuwe stelsel ‘een groot succes kan worden voor een klein gebied’. Hij vindt dat dat succes veel breder zou kunnen zijn als de vergroeningseisen uit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) en het agrarische natuurbeheer beter op elkaar aan zouden sluiten.
Dat is nu niet het geval. Uit een verkenning van Wageningen UR blijkt dat de bijdrage van de vergroeningseisen nauwelijks bijdragen aan de doelen van het agrarische natuurbeheer. Het is zelfs zo dat de vergroening maar een klein positief effect heeft op de diversiteit van algemene flora en fauna zal hebben.
Uit een enquête die onderdeel van de verkenning was, blijkt dat 70 procent van de boeren de vergroening invult met vanggewassen.
De ANV’s pleiten ervoor om de vergroening veel meer te koppelen aan het agrarische natuurbeheer. Dat kan door bijvoorbeeld de ecologische aandachtsgebieden uit het GLB collectief in te vullen. Of die mogelijkheden kunnen worden uitgebreid, moet de komende jaren blijken.

Voorfinanciering

Enkele agrarische natuurverenigingen vrezen voor financiële problemen, doordat zij pas in 2017 de eerste inkomsten krijgen uit het nieuwe stelsel. Van de betalingen voor agrarisch natuurbeheer is zo’n 15 tot 20 procent voor de ANV’s. Het rest gaat naar de boeren.
‘We krijgen pas betaald als de boeren worden betaald’, zegt voorzitter Janneke Zevenbergen van Rietgors, de stichting voor agrarisch natuurbeheer in de Hoeksche Waard. ‘De evaluaties van de eerste betalingen vinden in december 2016 plaats. Het kan zijn dat we pas begin 2017 weer geld binnenkrijgen, maar ondertussen moeten alle werkzaamheden wel doorgaan.’
De Gelderse gedeputeerde Jan Jacob van Dijk gaf aan voor voorfinanciering te willen zorgen. ‘Andere provincies moeten dat ook doen’, vindt Roemaat. ‘Als provincies daar geen zorg voor dragen, gaan we onmiddellijk in gesprek met het IPO en staatssecretaris Sharon Dijksma (EZ). We zitten daar bovenop.’