De melkveewet en de rol van LTO

Jos VerstratenWe weten al zes of zeven jaar dat het quotum zou verdwijnen. Toch kregen we pas twee dagen voor 1 april duidelijkheid over hoe de sector zich verder kan ontwikkelen.
In de media lees ik dat het wetsvoorstel door de organisaties die onze belangen behartigen met enthousiasme wordt ontvangen. Geen enkel kritisch geluid, geen woord over knelgevallen. Hebben onze vertegenwoordigers dan niet in de gaten wat voor ontwikkelingen de afgelopen jaren op de bedrijven hebben plaatsgevonden? En welk drama zich op individuele bedrijven gaat voltrekken?
Ook het interview in Nieuwe Oogst van 4 april met de voorzitter van de landelijke vakgroep stelt mij teleur. ‘Visie van de zuivelsector overeind gebleven’ is de stuitende titel.Volgens de voorzitter heeft de LTO-vak-groep jaren geleden al de visie neergelegd dat er een balans moet zijn tussen het aantal dieren en grond.
Wat heb ik gemist? Over welke visie heeft hij het? Ik lees terminologie als ‘geen melk van grondloze bedrijven of uit dichte stallen, efficiëntie in de Kringloopwijzer, voerspoor, voer uit de naaste omgeving, mest afzetten bij andere sectoren, weidegang, grondgebonden karakter behouden’. Prima, helemaal mee eens, maar van een directe relatie tussen koeien en grond vind ik niets terug in de veelgeprezen ‘Duurzame Zuivelketen’, dé visie van LTO en NZO en de basis van het wetsvoorstel van onze staatssecretaris, dat zij 1 juli 2014 aan de Kamer presenteerde.
Dat wetsvoorstel was heel eenvoudig: bij uitbreiding boven de fosfaatreferentie 2013 heeft een ondernemer twee mogelijkheden: extra grond en/of mestverwerking. Dijksma gaf de sector daarmee haar vertrouwen.
Vervolgens raakten de vakgroep en NZO aan het twijfelen en startte de discussie over de 100 procent mestverwerkingsoptie. Met het voorstel om in de wet voor een harde bovengrens van maximaal 100 kilo fosfaatproductie boven de plaatsingsruimte zette men ook nog de staatssecretaris feitelijk in haar hemd. De rapen waren gaar, onenigheid in de vakgroep en onenigheid met de staatssecretaris.
Uiteindelijk ligt de nieuwe melkveewet er dan. Beschikkingsmacht van grond is bepalend voor je ontwikkelingsruimte. Niet hoe je feitelijk je ruwvoervoorziening en mestafzet hebt geregeld. Voer in de naaste omgeving door anderen geteeld of gekocht en de mest daarbij geplaatst telt niet mee. Wat is nu eigenlijk belangrijk? Wat wilden we met deze wet regelen?
Bij veel bedrijven in mijn omgeving kunnen plannen nu de ijskast in. De leegloop van de melkveehouderij in intensieve gebieden zal versneld doorzetten. Dat is het gevolg van de gemaakte keuze, en pijnlijk voor jonge ondernemers of bedrijven met een opvolger. Slecht nieuws, maar dramatisch is het voor intensieve bedrijven die, vaak na lange vergunningtrajecten, een nieuwe stal bouwden, juist op basis van die visie van LTO/NZO. Zij raken in de knel.
Ik zie hetzelfde gebeuren als bij de introductie van het quotum: knelgevallen. Eén groot verschil: de melkprijs steeg na 1984 en voerkosten daalden. Nu zal eerder het omgekeerde het geval zijn.
Een enkeling die tijdig investeerde in mestverwerking lijkt ‘geluk’ bij een ongeluk te hebben. Je krijgt dan een beperkt aantal jaren uitstel. Géén afstel. Maar veel meer melkveehouders hebben de afgelopen jaren of pas kort geleden hun stal in gebruik genomen en hebben die nog (lang) niet volledig bezet. Maar natuurlijk wel op volle bezetting gefinancierd.
Het lijkt erop dat deze bedrijven weinig meer van LTO hoeven verwachten. Het interview straalt een hoog gehalte ‘eigen schuld, dikke bult’ uit. Zinsnedes als ‘Ondernemers hoeven niet verrast te zijn’ of ‘Het is nooit de vraag geweest óf de sector grondgebonden zou worden, maar hoe’ onderschrijven dat en zetten juist anticiperende ondernemers op de LTO-visie weg als speculanten.
Houdt het hier op? Kan of wil LTO niet meer voor haar leden betekenen? Er zijn volgens mij twee oplossingsrichtingen: regionale grondgebondenheid organiseren en een uitgebreide knelgevallenregeling. En leg de verantwoordelijkheid bij het organiseren daarvoor niet bij de politiek neer, maar neem zelf het initiatief.