Leader geeft ‘license to produce’

Het zijn zomaar twee voorbeelden die zouden passen in het nieuwe Leader-programma Holland Rijnland, voorheen Leidse Ommelanden geheten. ‘We hebben bij deze nieuwe aanvraag onze focus meer gekokerd’, zegt Theo van Leeuwen, biologisch melkveehouder in Zoeterwoude en voorzitter van de Plaatselijke Groep.
Gezondheid en circulaire economie zijn daarbij de nieuwe uitgangspunten. ‘We leven hier in een ontzettend druk gebied, en het aantal mensen in de stad zal alleen nog maar toenemen’, zegt secretaris Bart Soldaat. ‘De essentiële vraag voor ons is hoe we het platteland belangrijker voor de stad kunnen maken.’
Gezondheid is daar één antwoord op. ‘Dit onderwerp spreekt mensen aan en wordt een steeds belangrijker onderdeel van ons leven’, zegt Soldaat. ‘Vergrijzing neemt toe, dus er is meer verzorging nodig. Ook een gezonde levensstijl komt steeds meer onder de aandacht van de stedeling. Voor beide kunnen de landbouw en het platteland een rol spelen.’
Circulaire economie is een tweede. Het legt de nadruk vooral op hergebruik. Hoe kunnen we slim omgaan met onze productie en zo min mogelijk afval produceren? ‘Wat kan ik doen binnen mijn bedrijfsvoering met een component als wei?’ geeft Van Leeuwen als voorbeeld. ‘Nu voer ik het aan de koeien, maar eigenlijk hebben ze het niet nodig. Misschien valt er wel een gezonde huidolie van te maken.’
Samenwerken met meerdere partijen is daarbij cruciaal. ‘We moeten niet meer in hokjes denken, maar boeren, burgers en bedrijfsleven moeten samen optrekken’, zegt Soldaat. ‘Een idee is niet genoeg. We moeten de hele keten organiseren. Leader kan daarin ondersteunen.’
Wat dat betreft zitten ze in een goed gebied, stellen beiden. ‘Het barst hier van de innovatieve ondernemers. Partijen zitten letterlijk dicht bij elkaar’, zegt Soldaat. ‘Denk aan Heineken dat samenwerkt met omliggende boeren. De eerste initiatieven zijn al in uitvoering.’

Andere mindset

Circulair denken is een bepaalde mindset waar boeren en anderen bewust van moeten worden, zegt Van Leeuwen. ‘Denk aan het bouwen van een melkput. Traditioneel gezien bereken je je kosten en kijk je hoe je de financiering kan rondzetten. Circulair gezien zeg je tegen een leverancier dat je deze ruimte beschikbaar hebt voor een melkput, dat je zoveel te besteden te hebt en dat hij het maar moet regelen dat je daar zestig koeien in kan melken.’
De leverancier wordt zo meer gedwongen om zijn product zo efficiënt mogelijk te produceren, maar ook om het aan het eind van de levenscyclus weer terug te nemen en te hergebruiken. ‘Denk aan een soort statiegeldsysteem. Die melkput koop je niet, maar je krijgt het recht om daar je koeien in te melken.’
Dit vergt wel een bepaalde manier van omdenken op grote schaal, geven de bestuursleden toe. ‘Het is net als de kringlooplandbouw. Dat begint bij een klein groepje boeren, maar spreidt zich steeds verder uit’, zegt Van Leeuwen. ‘Ook voor ons is dit nieuw, ook wij moeten leren.’
Of alle agrarisch ondernemers hiermee aan de slag gaan, lijkt een utopie. Maar dat ze worden uitgedaagd is zeker. ‘De economie hier in het gebied drijft niet op landbouw’, zegt Van Leeuwen. ‘Elke boer in dit gebied heeft een license to produce nodig. Boeren die niets aan verbreding doen of hun bedrijf niet openstellen voor wat dan ook, zijn er alleen bij de gratie van de boeren die dat wel doen. Een stal met honderd koeien wordt hier al gezien als een megastal.’
‘Op de lange termijn verliest de landbouw hier de strijd tegen de voortgaande druk vanuit de stad’, voegt Soldaat toe. ‘Alleen vermaatschappelijking kan hier de landbouw overeind houden. Het Leader-programma draagt daar positief aan bij door bedrijven te ondersteunen die die kant op willen. Zonder Leader zou-den heel wat van die parels afvallen en verliest het gebied zijn waarde.’