‘Boer is ook hoeder van omgeving’

Elies Lemkes-StraverJack licht zijn visie op het hedendaagse multifunctionele boeren toe. ‘Ik verkoop niet alleen meerval, maar ook beleving. Ik laat zien hoe we onze vissen kweken en ook hoe we ze verwerken. En de natuur is belangrijk. Daar hoor je als boer een goede relatie mee te hebben.’
Je moet je bewust zijn van die nabijheid van de natuur en er in bredere zin met je omgeving uitkomen, is zijn visie. ‘Ik zeg al jaren: de toekomstige landbouw doet zichzelf tekort als ze de natuur er niet bij betrekt. We zijn als boer ook hoeders van de omgeving.’
Maar ook Jack kreeg het wel eens benauwd van de oprukkende natuur. ‘Toen de A2 een aantal jaren gelden onderliep, moesten de riviertjes meer ruimte krijgen, zo ook de Beerze. De grond werd aangekocht. Maar de bedreiging werd een kans. Ik ben cursussen gaan volgen: IVN-watergids via het waterschap en agrarisch natuurbeheer. Ik heb er veel van geleerd, vooral om je te verplaatsen in de andere kant van de tafel.’
‘We moeten ook veel meer aan pr doen’, vervolgt hij. ‘En er zijn genoeg manieren om daaraan te bouwen. Zo zijn we Klasseboer. Daarmee kun je heel goed je verhaal kwijt over de sector, zodat je veel misverstanden kunt wegnemen of voorkomen. En in Oirschot hebben we het project ‘De landbouw in beeld’: achttien bedrijven die met een bord worden aangeduid en waarlangs een route loopt.’
De andere twee kinderen komen nog even binnen. Edwin (23) is afgestudeerd in Communication & Multimedia Design en Amy (19) studeert op de Rooi Pannen. Ze helpen allemaal met plezier mee in het bedrijf als dat nodig is.

Nieuw bedrijf

Jack: ‘Een oom van me was een nieuw bedrijf begonnen. Hij had geen opvolging. Toen ik terugkwam uit Canada, waar ik een jaar heb gewerkt na mijn studie, ben ik het bedrijf in 1981 gaan pachten en hebben we het later gekocht. Mijn oom en tante zijn hier tot zeven jaar geleden blijven wonen.’
Zijn tante is vier jaar geleden overleden. ‘Toen is hun zoon hier komen wonen. In 1998 is het perceel gesplitst. We hebben hier altijd dolgraag bij willen wonen, maar krijgen geen toestemming omdat de adviescommissie Agrarische Bouwaanvragen ons niet als volwaardig agrarisch bedrijf ziet. Multifunctionele landbouw wordt niet op waarde geschat. Dat is echt ongelooflijk. Omdat we dus geen bedrijfswoning hebben, mogen we ook geen Bed and Breakfast meer voeren.’
In 2001 hebben ze gebruikgemaakt van de opkoopregeling, na de varkenspestperikelen en de daarop volgende reconstructie. Jack: ‘We hebben toen veel gehad aan de cursus ‘Wijken en winnen’ van ZLTO. Je leerde je talenten op papier te zetten en zo een persoonlijk kompas te ontwikkelen. We voelen ons goed bij het contact dat we met de bezoekers hebben.’
Marij: ‘Kansen zien, vooruit kijken en talenten benutten. Daar staan we voor. Het is jarenlang echt wel moeilijk geweest, maar we zijn er altijd met zijn tweeën uitgekomen. We vullen elkaar ook goed aan.’
In de voormalige schuur hebben ze een kleine meervalkwekerij, een groepsaccommodatie en een recreatieruimte. ‘We zijn met de viskwekerij begonnen, omdat door overbevissing van de zeeën de vraag naar kweekvis snel groeit, per jaar zo’n 10 procent. Meerval is een gemakkelijk te kweken vis. We gebruiken geen medicijnen; sowieso gebruiken we geen bestrijdingsmiddelen op ons bedrijf.’
Iedereen kan vis kweken volgens het ondernemerspaar. ‘Het gaat om het vermarkten’, stelt Jack. ‘Wij bieden onze vis aan als streekproduct waarvoor een goede prijs wordt betaald. We roken de vis zelf.’
Ze vinden het belangrijk om uit te leggen hoe het in zijn werk gaat in een viskwekerij. ‘We organiseren excursies, en worden ook steeds meer benaderd voor cursussen aan potentiële viskwekers uit de hele wereld. Uit Bali, Nigeria en Suriname, om er maar een paar te noemen. We zijn als Nederlandse landbouw innovatief en dat weet men wereldwijd. We zijn ook bij Wageningen UR uitgenodigd om in te stappen in een project om viskweek in Ghana verder te helpen.’

Verbinding leggen

En wat betekent het ZLTO-lidmaatschap? Marij: ‘We voelen ons thuis bij ZLTO, ook al van vroeger uit.’
Jack: ‘Ik heb wel een periode gehad dat ik dacht: ‘Ze begrijpen me niet’. In 2002 was multifunctionele landbouw nog niet zo bekend bij ZLTO. En met die agrarische adviescommissie en juridische procedures kon ZLTO ook niet altijd de oplossing bieden.’
Inmiddels hebben ze goed contact met Patrick van de Rijdt. ‘Die zet zich echt in. We hebben veel gehad aan de cursussen van ZLTO. We vinden de Klasseboeren erg belangrijk en ook dat ZLTO verbindingen met andere partijen en sectoren legt en samenwerkt. Op het gebied van RO en vergunningen kan ZLTO veel betekenen, alsook door onze sector te promoten en de verbinding met de samenleving nog veel meer te leggen. ZLTO moet staan voor het gezinsbedrijf nieuwe stijl.’
Daarvan geven Jack en Marij met hun bedrijf een inspirerend voorbeeld.