Inspectie: vooruitgang in champignons

Joost van WinsenHet vermoeden dat in de champignonsector illegale arbeid plaatsvond, werd onderbetaald en belasting werd ontdoken was in 2007 reden voor de overheid om de sector door te lichten. In dat jaar werd het Interventieteam Champignons opgericht waarbij diensten als Inspectie SZW, Belastingdienst, UWV en gemeenten samenwerkten. In twee jaar inspecteerde het interventieteam bijna honderd champignonkwekerijen en acht uitzendbureaus in de twee belangrijkste champignonregio’s: oostelijk Noord-Brabant en Limburg, en het zuiden van Gelderland.
Ruim een kwart van de ondernemingen die onder de loep werden genomen, bleek in overtreding te zijn. Die uitkomst leidde toen tot de conclusie dat hoognodig iets moest veranderen in de champignonteelt, aldus Inspectie SZW. In de jaren 2011 tot en met 2014 ging opnieuw een interventieteam aan de slag.

Gedragsbeïnvloeding

‘Niet alleen werd er gecontroleerd, maar ook ingezet op gedragsbeïnvloeding’, zegt de inspectie. Andere partijen in de keten, zoals toeleveranciers, uitzendbureaus en afnemers, werden gewezen op de misstanden. Zij zouden invloed kunnen uitoefenen om tot een sector te komen waarin op een eerlijke manier wordt geproduceerd, was de filosofie.
Het team onderzocht in die vier jaar 187 ondernemingen (teeltbedrijven en uitleenbedrijven) waar mogelijk iets mis zou kunnen zijn, en constateerde bij 20 procent ervan overtredingen. Er werden 236 illegale werknemers aangetroffen en 193 werknemers werden onderbetaald. De inspectie heeft hiervoor boetes gegeven van in totaal ruim 5 miljoen euro.
De resultaten van de afgelopen vier jaar heeft Inspectie SZW begin deze week bekendgemaakt. De dienst concludeert dat de champignonsector stappen vooruit maakt, maar zegt dat duidelijk is dat nog niet de hele sector eerlijk werkt en enige controle nodig blijft. De inspectie meldt ook dat de onderlinge samenwerking heeft bijgedragen aan een eerlijkere champignonteelt in Nederland en dat stichting Fair Produce een positieve uitwerking heeft.
Fair Produce is een in het najaar van 2011 door de sector zelf opgezet keurmerk dat garandeert dat medewerkers in de paddenstoelenteelt een eerlijk loon krijgen, beschikken over goede huisvesting en werken onder de juiste arbeidsomstandigheden. Uit onderzoek van de Belastingdienst blijkt bijvoorbeeld dat deze gecertificeerde bedrijven beter scoren als het gaat om tijdig aangifte doen en het betalen van belastingen.
Inmiddels is ongeveer 95 procent van de champignontelers gecertificeerd voor dit keurmerk. Zij zijn goed voor zo’n 80 procent van de Nederlandse productie.
Voorzitter Ko Hooijmans van LTO-vakgroep Paddenstoelen zegt tevreden te zijn met de vooruitgang in de sector. De bedrijven die nog in de fout gaan, worden terecht aangepakt, zegt hij. ‘Er moet een gelijk speelveld zijn voor de hele sector.’

Verantwoordelijkheid

De vakgroepvoorzitter vindt, als het gaat om eerlijke productie, dat alle partijen in de paddenstoelenketen hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Hij doelt op de laagsteprijsgarantie voor champignons die supermarktketen Jumbo in het voorjaar van 2014 instelde.
‘Sindsdien kost een bakje van 250 gram 0,75 euro. Andere supermarktketens zijn uit concurrentieoverwegingen hierin meegegaan. Champignontelers leveren hierdoor al ruim een jaar onder kostprijs. Die ligt op 1,50 à 1,60 euro per kilo, maar ze ontvangen maar 1,25 tot 1,30 euro’, rekent Hooijmans voor. ‘Recent zijn teeltbedrijven failliet gegaan’, schetst hij de moeilijke situatie in de sector.
Nederland telt een kleine 130 paddenstoelenbedrijven die gezamenlijk op 720.000 vierkante meter telen. Op meer dan driekwart van de bedrijven wordt handmatig geoogst. Dat is arbeidsintensief werk. Loonkosten maken zo’n 40 procent uit van de kostprijs van een teeltbedrijf.
Dat het Fair Produce-certificaat niet altijd garandeert dat het er eerlijk aan toegaat bij een kwekerij, bleek vorig week. De inspectie deed toen een inval bij een bedrijf in Standdaarbuiten omdat zij uitbuiting vermoedde. Dit bedrijf had een certificaat. ‘Dat hebben we ingetrokken’, zegt voorzitter Uli Schnier van Fair Produce.