Koelen met CO2 is kinderziektes voorbij

Koen van WijkToen fruitteler Cornelis Uijtewaal uit het Utrechtse ‘t Goy twee jaar geleden nieuwe koelcellen ging bouwen voor de bewaring van peren, wilde hij ook rekening houden met de Europese regelgeving. Het Europese beleid voor synthetische koudemiddelen stuurt aan op een geleidelijke uitfasering van de huidige middelen in koelcellen, waaronder freon.
Frank van de Geijn van Food & Biobased Research bij Wageningen UR adviseerde de teler op dat moment om te kiezen voor natuurlijke koudemiddelen die op termijn toegelaten blijven. Dit in verband met de lange levensduur van de installaties. De afschrijvingstermijn ligt tussen de 20 en 25 jaar.
Uijtewaal wilde in geen geval inleveren op de bewaarkwaliteit en kon kiezen tussen ammoniak of een installatie met propaan en CO2.
Uijtewaal: ‘Ik heb gekozen voor het laatste. Het leek een simpele aanpassing, maar het heeft heel veel gepuzzel gekost. Want het koelproces verloopt heel anders.’ Nu, twee jaar later, draait de installatie na vele aanpassingen naar zijn zin.
‘Het inkoelen met CO2 verloopt ontzettend snel. Dat is bij de bewaring van peer gunstig, omdat je zo snel mogelijk naar de juiste temperatuur van –1 graad Celsius zakt. We zetten nog steeds stappen vooruit en komen dichter bij het resultaat dat met freon of ammoniak behaald wordt.’

Geduld

Dat resultaat heeft geduld gevraagd van de fruitteler. ‘Onder meer bleken allerlei onderdelen voor de koelinstallatie niet of moeilijk beschikbaar. Dit wordt steeds beter, merk ik.’
Hij is vol lof over de installateur, KTI Van Dam in Cothen. ‘Dit bedrijf heeft veel extra tijd geïnvesteerd in het oplossen van kinderziektes. Dat is onvermijdelijk bij een nieuwe techniek als deze.’
De installateur heeft veel tijd doorgebracht op de zolder boven de koelcellen. Hier hangt een lange buis waarin de voorraad vloeibare CO2 wordt opgeslagen. Via een goed geïsoleerd leidingnetwerk wordt de CO2 richting de verdampers geleid, die het middel omvormen van vloeibaar naar gasvormig en vervolgens de koelcellen inbrengen.
Uijtewaal: ‘Na aanleg ontdekte de installateur dat er een pomp bij moest in het systeem, om de CO2 sneller retour te krijgen.’
Installaties met ammoniak als koudemiddel zijn zo’n 80 procent duurder dan de gangbare installaties. De andere optie, een koelinstallatie met propaan en CO2, betekent een investering die zo’n 35 tot 40 procent hoger ligt dan een installatie met synthetische koudemiddelen, volgens Food & Biobased Research Wageningen.

Nieuwbouw

Voor het overstappen op een ander, natuurlijk koelmiddel is nieuwbouw het meest ideale moment, vindt Uijtewaal. ‘Ombouwen van een bestaande cel kan ook, maar je moet in elk geval de complete installatie vervangen.’
In zijn geval kostte de installatie op basis van propaan en CO2 30 procent meer ten opzichte van een installatie op basis van freon. De totale investering in zijn nieuwe koelaccommodatie bedroeg 4 ton, waarvan 1,5 ton voor rekening kwam van de installatie. ‘Op het geheel is het dus zo’n 10 procent extra.’
Het grote voordeel is dat hij met de keuze voor een natuurlijk koelmiddel verlost is van toekomstige beperkingen. ‘Bij CO2 zijn de controles beperkt tot lekcontrole, maar de jaarlijkse stekcontrole en alle kosten die daarbij horen heb je niet meer.’
De toepassing van natuurlijke koudemiddelen heeft brede aandacht. Onder meer in het recente Demoproject ‘Energie zuinig fruittelen’, uitgevoerd door Wageningen UR en DLV Plant op drie bedrijven en gefinancierd door het ministerie van Economische Zaken en de Europese Unie.
Binnen dit project heeft adviseur Frank van de Geijn van Wageningen UR met Adri Streef, adviseur Fruitteelt en economie van DLV Plant, voor de sector alle duurzame opties onderzocht en doorgerekend.
Van de Geijn en Streef geven aan dat er richting 2030 een beperking komt op middelen als freon, omdat het milieubelastingniveau omlaag moet tot 23 procent van het niveau 2015.
Van de Geijn: ‘We zien gevallen waarbij het wisselen van het koudemiddel al snel 30 procent van nieuwbouw kost. Alternatieven met ombouw naar natuurlijke koudemiddelen zijn er voor bestaande installaties nauwelijks.’

Afwachten

Voor oudere installaties lijken de meeste installatie-eigenaars het moment af te wachten dat er geen of geen betaalbare alternatieven meer zijn, stellen de adviseurs.
Voorlopig is voor de meeste koudemiddelen wel een alternatief te vinden, alleen vraagt het de nodige investeringen in het vervangen van onderdelen, zeker voor oudere lekgevoelige installaties.
Bij nieuwbouw vraagt de keuze eveneens rekenwerk. Bij een korte afschrijvingshorizon kiezen veel bewaarders nog steeds voor installaties op basis van synthetische koudemiddelen.