Poriën en bodemleven koesteren

Vorige week op de Biologische Velddag bij de Broekemahoeve in Lelystad leidde Van Balen bezoekers langs objecten die zijn aangelegd voor het project ‘Basis’. Dit betreft onderzoek naar teeltsystemen met vaste rijpaden waarbij zowel in een gangbaar als biologisch bouwplan NKG met en zonder woelen wordt vergeleken met traditioneel ploegen op een diepte van zo’n 25 centimeter.
Het onderzoek in Lelystad wordt uitgevoerd door PPO en gefinancierd via de topsector Agri & Food door het ministerie van Economische Zaken. Van Balen praatte de bezoekers bij over de resultaten van het project dat loopt vanaf 2009. Ook liet hij aan de hand van profielkuilen zien wat de gevolgen ondergronds zijn van de verschillende teeltsystemen.

Capillaire werking

‘De neerslag van kort voor deze velddag hebben de NKG-objecten beter verwerkt. Waar is geploegd, blijft de ondergrond langer nat en papperig.’ Aan de andere kant is de ervaring van Van Balen dat NKG ook minder gevoelig maakt voor droogte vanwege een betere capillaire werking van de bodem.
Het biologisch bouwplan in het teeltsystemenonderzoek bestaat uit aardappel, grasklaver, kool, zomertarwe, winterpeen en veldboon. Van Balen constateert dat NKG vooral voor wat betreft opbrengsten bij granen beter scoort en voor de meeste overige gewassen gelijk blijft.
Winterpeen is een negatieve uitzondering. De productie van peen in de NKG-objecten blijft met 15 tot 25 procent achter ten opzichte van ploegen. Van Balen: ‘Bij NKG is te weinig losse grond beschikbaar voor de ruggen. Door de kluiterige opbouw kiemen minder planten.’
Een mogelijke oplossing voor de peenteelt binnen NKG is om toch voor de teelt een keer ondiep te ploegen op maximaal 15 centimeter. Dit wordt mogelijk opgenomen in het lopende Basis-onderzoek. Een eerdere test met meer zaaizaad in NKG had vooralsnog geen positief effect op de opbrengsten.
Van Balen is helder over de voordelen van minimale grondbewerking. ‘NKG bespaart brandstof en tijd. Het maakt de bodem veel draagkrachtiger en zorgt voor meer capillaire werking vanuit de ondergrond en een beter vochthoudend vermogen.’
In zijn enthousiasme over NKG krijgt Van Balen bijval van teeltadviseur Sander Bernaerts van Naturim. Hij hield een inleiding over bodemkwaliteit in Hulst tijdens de zomerexcursie van Nibem, de ketenorganisatie voor brouwgerst in Nederland. ‘Er zijn twee manieren om de bodemstructuur op korte termijn aantoonbaar te verbeteren. Dat zijn NKG en het toepassen van een rijpadensysteem. We moeten het bodemleven en de poriën in de ondergrond koesteren en ploegen is daarvoor desastreus.’

Interne slemp

De verdichting van de bodem noemt Bernaerts een serieus probleem. ‘De bodemdruk op 40 centimeter is in tachtig jaar veertien keer groter geworden en het gebruik van bredere banden lost niet alles op. We zien in de praktijk dat de vochtdoorlatendheid van percelen varieert van 1 tot 20 millimeter per uur. Er zijn te weinig stabiele poriën in de bodemprofielen en daardoor ontstaan storende lagen en interne slemp.’
Bernaerts verwijst naar de resultaten van het project ‘Basis’ om de meerwaarde van NKG aan te geven. ‘De principes van NKG als basis voor conserverende landbouw bestaan naast minimale bodembewerking uit permanente organische bodembedekking met een maximale inzet van groenbemesters en het toepassen van een ruime vruchtwisseling.’
Het overstappen naar NKG, eventueel in combinatie met vaste rijpaden, is voor akkerbouwers minder ingrijpend dan de meeste ondernemers denken, stelt Bernaerts. Hij schat dat zo’n zestig akkerbouwers in Nederland, van wie tien biologische, NKG al dan niet met rijpaden op hun bedrijf toepassen. ‘Vooral de onwetendheid weerhoudt ondernemers ervan om over te stappen. Uiteindelijk zijn een beetje lef en durf nodig.’