‘Agrarische journalistiek mist jonge honden’

Maar, gaat Westenbrink verder, de redacties moeten ervoor waken dat ze zich te veel vastklampen aan print. ‘De doelgroep verandert in hoog tempo. Boeren en tuinders maken grote sprongen in de digitale wereld, zij zijn heel innovatief. De agrarische journalistiek moet oppassen dat ze de boot niet mist.’
Ook freelancejournalist Aart van Cooten, die onder andere voor Boerderij Vandaag schrijft, vindt dat de agrarische vakpers zich verkijkt op de digitale ontwikkelingen in de land- en tuinbouwsector. ‘Dat verschuift en gaat heel hard.’
Een van de verklaringen dat de vakpers nog niet al zijn kaarten op internet zet, is dat aan internet niet zo gemakkelijk te verdienen valt als aan print. Redacties vinden het lastig om een verdienmodel aan nieuwswebsites te koppelen. Westenbrink: ‘Vooral rond de jaren 2000 leefde het beeld bij mensen dat alles op internet gratis is. Dat beeld verandert en dat is bemoedigend. Het sterkt mij in de gedachte dat de lezer ook voor content op internet wil betalen.’

De Correspondent

Als voorbeeld haalt Westenbrink De Correspondent aan. Dit journalistieke platform werd in september 2013 gelanceerd. Kenmerkend is dat lezers voor 60 euro per jaar een ‘correspondent’ kunnen volgen in zijn onderzoeksjournalistiek.
Websites als Foodlog en The Milk Story laten zien dat er behoefte is aan digitaal land- en tuinbouwnieuws. Ruim 900.000 mensen bezoeken jaarlijks het discussieplatform Foodlog dat in 2005 werd opgericht. Zo’n vijfhonderd wetenschappers, maar ook boeren, artsen, journalisten, studenten en consumenten dragen bij aan het nieuws en discussie over voedsel.
Een andere ontwikkeling die grote consequenties heeft voor de journalistiek, is het inkrimpen van redacties doordat het aantal boeren en tuinders snel afneemt. Die reorganisaties hebben nogal wat gevolgen, stelt Van Cooten.
‘Het levert een enorme tijdsdruk op. Journalisten hebben weinig tijd om echt dingen uit te zoeken. Dat geldt ook voor freelancejournalisten. Ze krijgen minder betaald dan tien jaar geleden. Ze doen meer telefonisch en gaan minder naar bijeenkomsten. Dat ze veelal niet meer naar jaarvergaderingen gaan, is ontzettend jammer. Daar spraken ze boeren. Nu horen ze minder in de wandelgangen. De journalistiek is meer agendajournalistiek geworden, erg volgend en gaat niet meer voor het nieuws uit.’
Over de toegenomen tijdsdruk sprak Westenbrink zich als juryvoorzitter van de agrarische persprijs de Gouden Greep van de Nederlandse Vereniging van Landbouwjournalisten (NVLJ) vorige maand verontrustend uit tijdens de uitreiking bij Royal FrieslandCampina in Amersfoort.
‘Het haastwerk dat valt te lezen in de inzendingen voor de Gouden Greep is een serieus verkeerde ontwikkeling. Wie kiest voor kwantiteit gaat kopje-onder in de overvloed aan informatie, de vloed die de slag om de leestijd van de lezer heeft geïntensiveerd en de journalistiek in een identiteitscrisis heeft gestort.’
Geesje Rotgers van V-focus won eind juni de Gouden Greep met haar serie over ammoniak. Daarin concludeert ze dat de overheid en onderzoekers een gesloten bolwerk maken op basis van verkeerde uitgangspunten. Volgens V-Focus veroorzaakt de serie artikelen nog steeds veel ophef bij onder andere onderzoeksinstellingen, de Nationale ombudsman en de Tweede Kamer.

Onderzoeksjournalistiek

Een goed staaltje onderzoeksjournalistiek, oordeelt Westenbrink. Zijn pleidooi is dat redacties meer ruimte beschikbaar moeten maken voor onderzoeksjournalistiek, want op belangrijke onderwerpen kan de agrarische vakpers excelleren, volgens de oud-hoofdredacteur van het Agrarisch Dagblad. ‘Alles doen kan niet meer. Dat levert belabberde kwaliteit op.’
De komst van meer jongeren kan ook bijdragen aan het verbeteren van de agrarische journalistiek, verwacht Van Cooten. ‘De agrarische journalistiek mist jonge honden die andere invalshoeken bedenken. Agrarische journalisten vergrijzen sterk. Een nadeel is dat je gauw in dezelfde analyses vervalt.’
Naast deze ontwikkelingen is volgens Van Cooten de aangewakkerde voedseldiscussie van de laatste jaren een belangrijk aspect dat gevolgen heeft voor de vakmedia. ‘De gemiddelde Nederlander wil weten wat er is gebeurd wanneer hij een pak melk leegschenkt in een glas. De algemene media schrijven hier steeds vaker over. Ook burgers twitteren erover, zoals laatst tijdens de Zembla-uitzending over de melkveehouderij. Ik vind dat positief, het zet de agrarische journalistiek op scherp.’
Meer onderzoeksjournalistiek, het aantrekken van meer jonge journalisten, steeds meer organisaties en burgers die zich mengen in voedsel- en andere landbouwgerichte discussies, terwijl redacties steeds minder budget hebben en de druk op redacteuren groter wordt. Een ding is duidelijk: er liggen grote uitdagingen om te zoeken naar een nieuw model voor de agrarische journalistiek.
Westenbrink gaat nog even terug naar de identiteitscrisis, bedacht door Nico Drok, lector Media and Civil Society aan Hogeschool Windesheim in Zwolle. ‘Wil je het blad worden dat af en toe even wordt doorgebladerd tussen smartphone en tablet door? Ik denk het niet, je hebt geen relevantie meer. Een nieuwe betekenis herwin je door kwaliteit te leveren, door in te zetten op de kernwaarden van de journalistiek: waarheidsvinding, duiding en onderzoek. Daarmee kan de journalistiek zich onderscheiden van nieuwsbrieven van bijvoorbeeld adviseurs.’
Van Cooten: ‘Het is een ongelooflijke zoektocht hoe je op het crossmediale kunt inspelen. Regelmatig hoor ik dat boeren dingen driedubbel lezen. Dat schuurt, dan haken ze af. De agrarische journalistiek moet zich nog beter verdiepen in het gedrag en de nieuwsconsumptie en -behoefte van agrarische ondernemers. Daar valt nog een slag te maken. Haar kracht ligt bij het goed volgen van grote thema’s als het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid en de verandering in marktverordeningen.’