Lelies minder afhankelijk van chemie

Haijo DoddeOp de proefvelden van stichting Regionaal Onderzoek Lelieteelt in Noord- en Oost-Nederland (ROL) in Vledder liggen dit jaar opvallend veel proeven met alternatieve bestrijdingsmethoden. Voorzitter Hans van der Heijden erkent in zijn voorwoord in de bezoekersgids voor de open dag van afgelopen week dat de afhankelijkheid van chemie in de lelieteelt nog sterk kan afnemen.
‘Biologisch dynamisch is evenwel voor ons geen optie’, zo schrijft hij. ‘Toch kunnen we met z’n allen veel kleine stappen maken, waarbij we overigens wel steeds de kwaliteit onder controle moeten houden.’
Tijdens de open dag was mooi resultaat te melden over Nontox. Stichting ROL heeft afgelopen jaar door DLV en onderzoeksinstituut HLB vervolgonderzoek laten uitvoeren met dit desinfectiemiddel. Leliekwekers kunnen Nontox toepassen in de kook- en dompelbaden of bij het koud afspoelen van lelies.
Vorig jaar waren de resultaten van het onderzoek en de eerste ervaringen in de praktijk al veelbelovend. Nontox is een desinfectiemiddel dat kwekers zelf met een speciale machine op locatie kunnen produceren uit water, elektriciteit en zout. De gepatenteerde technologie is ontwikkeld door het bedrijf Watter.
Het vervolgonderzoek is gericht op het bepalen of Nontox in lelies bijdraagt aan het beperken van besmettingsrisico’s van vooral het PlAMV-virus in dompelbaden. Daarnaast is bekeken of Nontox bij de ontsmetting conventionele chemische middelen zou kunnen vervangen voor de bestrijding van bacteriën, schimmels en overige virussen en hoe het staat met de fytotoxiteit.

Geen verspreiding PlAMV

Gelijk met Nontox hebben de onderzoekers ook de desinfectiemiddelen chloordioxide en anolyte (Active water) beoordeeld. Uit de resultaten blijkt dat ontsmetten met Nontox bij het opvangen, dompelen en koken van de leliebollen de verspreiding van het PlAMV-virus tegengaat, ook als daarvoor besmet water is gebruikt. De werking van beide andere middelen is minder sterk.
Voor wat betreft de ontsmetting van de leliebollen met Nontox, chloordioxide en anolyte in plaats van de gangbare chemische mix is op de proefvelden geen verschil te zien in aantastingen. Ook hebben de middelen geen negatief effect op de gewasontwikkeling.
‘Prima resultaten’, constateert Alfred Koop van het bedrijf Watter niet zonder trots. ‘In de praktijk zijn er al leliekwekers die Nontox toepassen. Ze besparen bij het ontsmetten van de bollen tot 90 procent op het gebruik van chemische middelen.’
Koop is gelukkig met de bevestiging in het onderzoek van ROL dat Nontox geen gewasschade veroorzaakt. Hij vertelt dat het desinfectiemiddel in de praktijk inmiddels omgerekend naar areaal op zo’n 600 hectare lelies en zo’n 100 hectare tulpen is toegepast. ‘Ons doel is om dat gebruik in de bollenteelt de komende jaren verder uit te rollen, ook in tulpen, hyacinten, irissen en narcissen.’
Naast dompelen heeft stichting ROL voor de ontsmetting van lelies ook een proef laten uitvoeren met het schuimen van Nontox. Het middel is hierbij vergeleken met de standaardontsmetting in dompelbaden met conventionele middelen. Ook is Nontox toegepast in combinatie met de fungiciden Rudis en Securo.
‘Dompelbaden waarbij meerdere bakken met bollen in dezelfde vloeistof worden ontsmet zijn na het verbod van formaline nu eenmaal een bron voor het verspreiden van virussen en bacteriën’, stelt Koop. ‘Met het schuimen van Nontox wordt voor elke bak een eigen ontsmettingsmedium aangemaakt. Dat moet de kans op het verspreiden van bijvoorbeeld PlAMV nog meer beperken.’

Gele kleurstof

Om de teelt van Tagetes ofwel afrikaantjes als alternatief voor natte grondontsmetting te stimuleren laat stichting ROL onderzoeken of de productie van luteïne uit de bloemen van meerwaarde kan zijn. Luteïne is een gele kleurstof en voedingssupplement dat via kippenvoer aan eiproducten wordt toegevoegd. De stof heeft onder meer een positieve invloed op het tegengaan van ouderdomsblindheid.
In Vledder ligt een veldproef met acht Tagetes-rassen. HLB vergelijkt van deze rassen de luteïneproductie en beoordeelt of de bloemen gelijkmatig bloeien en gemakkelijk mechanisch te oogsten zijn. ‘De productie van luteïne na drogen en extraheren kan variëren van 5 tot 20 kilo zuivere stof per hectare’, vertelt HLB-onderzoek Weijnand Saathof.
Saathof rekende de bezoekers van de open dag voor dat luteïne zo’n 1.500 euro per hectare moet opbrengen om de totale kosten van Tagetes op gelijke hoogte te brengen met die van de natte grondontsmetting. ‘Voor een behandeling met metam-natrium betalen bollenkwekers 1.500 euro per hectare. De prijs van grondhuur is ongeveer 3.000 euro. De opbrengst van luteïne moet dat gelijk trekken.’
Voor het ontwikkelen van een oogstmachine voor luteïne en het opzetten van een businessmodel werkt HLB samen met projectbureau New Business. Het Tagetes-project wordt financieel ondersteund door LTO Noord en stichting ROL.