‘Selectiewerk leer je niet vanaf papier’

De Nederlandse Algemene Keuringsdienst voor zaaizaad en pootgoed van landbouwgewassen (NAK) zorgt voor de theoretische basis waarmee de selecteur de praktijk in gaat. ‘We drukken deelnemers van onze cursussen op het hart dat ze veel moeten meelopen in de praktijk, met ervaren selecteurs’, legt coördinator Jaap Haak van de NAK uit.
De keuringsdienst in Emmeloord geeft de cursussen in de winter. ‘Het gaat in eerste instantie om theoretische kennis. Onderwerpen als partijkeuring en virusoverdracht staan centraal. In het lab bekijken we nog hoe de verschillende onderzoeken naar bijvoorbeeld aardappelmoeheid plaatsvinden.’
Om de symptomen van virussen en bacteriën te kunnen waarnemen, worden er in juni twee dagdelen op de proefvelden van praktijklocaties doorgebracht. ‘Bij de derde keer vindt er een examen plaats’, vertelt Haak. ‘De deelnemers beheersen dan de basis, weten hoe selecties in z’n werk gaan, maar moeten dan echt nog veel meer ervaring opdoen.’
De belangstelling voor de cursussen groeit. In de schoolbanken zitten vooral bedrijfsopvolgers en werknemers van uitzendbureaus. ‘In het zuidwesten van Nederland zijn meer telers overgestapt van consumptie-aardappelen op pootgoed. In de Veenkoloniën is er meer belangstelling voor vermeerdering vanwege de Teeltbeschermingsmaatregelen Zetmeelaardappelen.’
De vraag naar ervaren selecteurs is volgens Cees van der Weijden en Milan IJsseldijk van AB Oost de laatste jaren redelijk stabiel gebleven. ‘Wij hebben zo’n 45 selecteurs en plaatsen koppels bij zo’n 50 telers.’

In de knel

Vanwege de schaalvergroting wordt het selectiewerk desalniettemin vaker uitbesteed, constateert Van der Weijden. ‘Tot een bepaalde hoogte kunnen telers het selectiewerk zelf doen. Als er nog meer pootgoed per bedrijf wordt geteeld, komen de ondernemers soms in de knel. Dan kloppen ze bij ons aan.’
De stages die de experts in opleiding lopen met de ervaren selecteurs, zijn van groot belang. ‘Garanties bestaan niet, maar we willen de opdrachtgever wel zekerheden geven. Goede selecteurs kunnen voorkomen dat er een uitbreiding van ziektes plaatsvindt en zijn daar eerlijk en duidelijk over tegen de akkerbouwer. Het gaat immers om zijn onderneming en inkomen. Daarom zetten we eigenlijk alleen Nederlanders in.’
Het vertrouwen van de teler in de selecteurs moet ook groot zijn, zegt Van der Weijden. ‘Daarom plaatsen we vaak vaste koppels bij vaste boeren. De deskundigen beschikken over een eigen selectiekar en regelen met de teler zelf dat een bepaald aantal hectares meerdere jaren wordt bekeken. De selecteurs weten zo hoe het werkt en waar eventuele aandachtspunten liggen.’
Van der Weijden vreest niet voor sleur. ‘Daar maken we duidelijke afspraken over. Niet alleen goede partijen worden onder de loep genomen. De selecteurs bekijken het hoogwaardige S-materiaal, maar lopen ook niet weg voor partijen met zwartbeen.’

Boerenzonen

De selectiemedewerkers van AB Oost hebben vaak een agrarische achtergrond. Meestal gaat het om boerenzonen, die thuis niet in aanmerking komen voor opvolging. Ook oudere telers en bedrijfsverzorgers maken deel uit van de groep.
IJsseldijk: ‘Het selectiewerk is voor een groot deel seizoenwerk. De werkzaamheden starten eind mei of begin juni en lopen vaak door tot eind juli. Dat is vaak ook een periode waarin het wat rustiger is in bijvoorbeeld de consumptieaardappelen, waardoor de inzet voor selectiewerk vaak wel past.’
Het is AB Oost tot dusver ieder jaar gelukt aan de vraag in het werkgebied, voornamelijk in Flevoland, te voldoen. ‘Maar soms knijpt het wel een beetje en hebben we experts nodig uit andere delen van het land. Het liefst hebben wij de selecteurs natuurlijk in vaste dienst, dus deskundige medewerkers zijn altijd welkom.’