Strategische keuzes bepalen kostprijs

Alfa Accountants en Adviseurs neemt ook de berekende kosten van de eigen arbeid mee in de berekening, terwijl Flynth dat niet doet.
Dat is de reden waarom bedrijfsadviseur Rick Hoksbergen van Alfa Accountants en Adviseurs spreekt van een gemiddelde kostenpost van 22 cent per liter melk als hij het heeft over de bewerkingskosten, terwijl bedrijfsadviseur Hans Scholte van Flynth uitkomt op 9 tot 10 cent. In dat laatste geval gaat het nog steeds om circa een kwart van de totale kostprijs.
Met de groei van bedrijven lopen de bewerkingskosten op, maar ook de verschillen tussen de bedrijven, constateren beide adviseurs. Naarmate de bedrijven groter worden, kunnen ze profiteren van de schaalvoordelen door machines efficiënter in te zetten. In de praktijk blijkt echter ook dat de kosten voor machines en onderhoud, maar ook van loonwerk en arbeid stijgen.
Scholte: 'Boeren hebben geen tijd meer om zelf op de trekker te gaan zitten en schakelen daarom eerder de loonwerker in. Niet alleen voor de ruwvoerwinning, maar ook voor het voeren wordt steeds vaker een loonwerker ingeschakeld en dit komt terug in de bewerkingskosten.'

Automatisering

Een andere vorm van arbeidsverlichting is automatisering, zoals melk-, voer- en mestrobots. 'Automatisering is bedoeld om de benodigde arbeid terug te brengen, maar in de praktijk zie je dat niet altijd terug', constateert Hoksbergen.
Bij een gangbaar melksysteem maakt arbeid bijvoorbeeld 55 procent van de bewerkingskosten uit. Bij een melkrobot moet dat percentage veel lager zijn, maar in de praktijk varieert het aandeel van 35 tot 50 procent, vervolgt de adviseur. 'In dat laatste geval heb je nauwelijks lagere kosten voor arbeid, maar veel hogere kosten voor je melksysteem en dus ook hogere bewerkingskosten.'
Dat geldt ook voor grotere melkstallen met een hogere capaciteit. Hoe kan het dat het ene bedrijf hiermee wel een efficiëntieslag kan maken en het andere niet? Dat heeft volgens Hoksbergen met veel factoren te maken. 'Vaste protocollen en looplijnen, je niet laten afleiden door details, maar ook schoon werken leveren arbeidswinst op. Een smerige stal met smerige koeien kost meer arbeid en de aanpak hiervan begint vaak al bij het rantsoen.'
Scholte: 'Een boer met lage bewerkingskosten heeft zijn bedrijf goed georganiseerd. Zo'n boer heeft de goede keuze gemaakt tussen eigen mechanisatie en loonwerk. Meestal heeft zo'n boer niet al te veel eigen machines en geen onrendabele machines. En een goede verkaveling en korte looplijnen. Dat zijn zaken die het verschil maken.'
De grootste valkuil voor groeiende bedrijven is dat er geen duidelijke keuze wordt gemaakt tussen loonwerk en eigen mechanisatie, stelt Hoksbergen. 'Een bedrijf heeft bijvoorbeeld zelf een grote mesttank aangeschaft, maar laat het loonbedrijf komen met de sleepslangbemester', zegt hij.
'Met het oog op draagkracht van de grond is dat wel te begrijpen, maar realiseer je wel dat je bewerkingskosten omhoogschieten. Dat geldt ook voor bedrijven die zelf een grote maaimachine en ladewagen hebben aangeschaft en vervolgens het loonbedrijf laten maaien en inkuilen. Wil je de kosten echt naar beneden halen, dan zul je keuzes moeten maken', aldus de Alfa-adviseur.

Gevolgen

Die keuzes moeten dan wel bewust worden gemaakt en niet op basis van wat de omgeving doet, valt Scholte bij. 'Ik zie in de praktijk dat boeren te gemakkelijk voor systemen kiezen zonder over de gevolgen na te denken. Als je voor vreemd personeel gaat, moet je je wel realiseren dat dat andere capaciteiten vraagt. Niet iedereen is daar geschikt voor.'

Voerkosten

Hoksbergen merkt dat er in de melkveehouderij veel meer aandacht is voor voerkosten dan voor bewerkingskosten, terwijl die laatste relatief veel meer op het bedrijfsresultaat drukken. 'Voerkosten kun je veel sneller beïnvloeden, bij bewerkingskosten is het meer een kwestie van langetermijnbeslissingen.'
Toch komt er wel meer belangstelling voor deze langere termijn, merkt Scholte. 'Een zoon die het bedrijf nu nog met zijn vader runt, maar er op termijn alleen voor staat, denkt nu al na over welke machines hij in de toekomst nodig zal hebben.'
Een melkveehouder heeft echter niet alles in de hand om de bewerkingskosten te drukken, realiseren de adviseurs zich. Hoksbergen: 'Het maakt nogal wat uit of je in het Oldambt of in de Noordelijke Friese Wouden woont, om maar een voorbeeld te noemen. Die boeren hebben te maken met een heel andere verkavelingssituatie.'