Darmwand gespeende big koesteren

Op de helft van alle zeugenbedrijven zorgt die bacterie bij gespeende biggen in mindere of meerdere mate voor typische problemen, ervaart varkensarts Rudolf Raymakers van De Varkenspraktijk in Someren.

10 procent

‘Als na spenen meer dan 2 procent van de biggen uitvalt vanwege hersenaandoeningen en plotselinge dood door bloedvergiftiging, sepsis, dan heb je een probleem. Waarom streptokokken op sommige zeugenbedrijven hard toeslaan en bij andere niet, is nog een raadsel. We begrijpen nog maar 10 procent van de bacterie.’
Al meer dan 25 jaar houdt Hilde Smith zich bij het Centraal Veterinair Instituut (CVI) onderdeel van Wageningen UR, bezig met de in haar ogen ‘lastige’ Streptococcus suis. ‘Over sleutelfactoren die een rol spelen bij een doorbraak bij gespeende biggen is nog weinig bekend. We weten dat er 33 verschillende serotypen zijn en dat de typen 2 en 9 het meest voorkomen in de Nederlandse varkenshouderij. Tussen en binnen de verschillende serotypen zien we een grote variatie in het ziekmakend vermogen.’
Serotype 2 is volgens Smith over het algemeen agressiever dan het vaker op varkensbedrijven voorkomende serotype 9. Raymakers constateert dat de mate van virulentie in de praktijk is verschoven. ‘Vroeger hadden we meer type 2-uitbraken, terwijl nu serotype 9 vaker de boosdoener is. Mogelijk komt dit doordat de werkingsmechanismen van type 2 beter in kaart zijn gebracht en autovaccins tegen serotype 2 effectief zijn.’

Vaccin in de maak

Tegen streptokokken is nog geen commercieel vaccin beschikbaar. Smith over de inzet van autovaccins: ‘Het kweken van de kiem gaat gemakkelijk. Autovaccinatie tegen serotype 2 lijkt effectief, maar tegen serotype 9 niet. Daarom leiden autovaccins niet altijd tot een bevredigend resultaat.’
De onderzoeker vertelt dat het CVI samenwerkt met een commerciële partij om een vaccin te maken tegen Streptococcus suis. ‘De entstof moet biggen beschermen tegen liefst alle serotypen.’ Wanneer een vaccin beschikbaar komt, kan ze niet aangeven. Wereldwijd wordt daar op meerdere plekken aan gewerkt.
Om streptokokkenproblemen te beperken, is een preventieve aanpak de remedie. Een goede bedrijfshygiëne, strikte werkprotocollen en -volgorde en toommanagement helpen. Als er problemen zijn, is Smiths advies minimaal twee keer per dag alle biggen goed te controleren.
‘Pik je een dier met beginnende symptomen er op tijd uit, dan is een individuele behandeling met antibiotica effectief. Helaas schort het varkenshouders nogal eens aan tijd en starten ze dan met een koppelbehandeling. Dat werkt, maar na het stoppen van de kuur keren de problemen vaak terug. Bovendien is aangetoond dat bij antibioticumtoediening aan heel jonge dieren de immuniteitsopbouw wordt verstoord.’
Op het gebied van biggenvoeding is er volgens Smith en Raymakers een wereld te winnen in de strijd tegen de streptokokkenproblematiek. De darmgezondheid speelt een zeer belangrijke rol, zeker nu bewezen is dat de serotypen 2 en 9 in het maag-darmkanaal voorkomen.
Raymakers: ‘Het samenspel van darmbacteriën en de communicatie met het lichaam bestaat. Als de microflora en de darmwand intact blijven in de periode na spenen, dan heeft die kiem nauwelijks kans om grote schade in het dier aan te richten. Als zeugenhouders biggen op vier weken zouden spenen, zou dat een enorme verbetering zijn voor de darmgezondheid én de bigkwaliteit.’
Dierenartsenpraktijk (DAP) Horst heeft in het project Big gezocht naar sleutelfactoren op enkele varkensbedrijven met een hoge infectiedruk van streptokokken. Een van de meest in het oog springende conclusies was het belang van gezonde darmen bij gespeende biggen.

Geleidelijke overgang

‘Zeugenhouders moeten zorgen voor een geleidelijke overgang van vet- naar koolhydraatvertering bij hun gespeende biggen. Granen in speenvoeders moeten daarom zeker niet te fijn worden gemalen’, zegt Robin Holle, varkensarts bij DAP Horst.
‘Het lijkt erop dat wondjes aan de buitenkant van biggen aanzienlijk minder risico vormen voor het ontstaan van streptokokkeninfecties dan wij hadden gedacht. Onze focus verschuift steeds meer naar het maximaal gezond houden van de darmen. Koester daarom de darmwand van biggen na spenen. Maar probeer natuurlijk ook zo min mogelijk tomen te mengen en isoleer en elimineer consequent: zet zieke dieren binnen dezelfde afdeling apart en neem tijdig afscheid van deze biggen.’