Moderne ‘boerenapostel’ uit Brabant

Ton DuffhuesIn die roerige tijd besloot Van der Hoff om als priester een eigen pad te bewandelen, dienstbaar aan de zwakkeren in de samenleving. Het diaconaal werk trok hem. Hij verdiende de kost door de helft van de tijd in de fabriek te werken. Hij had dan de rest van de tijd de handen vrij voor vrijwillig sociaal werk.

Chili en Mexico

Vroeg in de jaren zeventig was de priester in Chili. Nadat kolonels daar de macht hadden overgenomen van president Salvador Allende, vluchtte hij naar Mexico-Stad. Ook hier combineerde hij werk in de fabriek met werk voor duizenden daklozen.
Omwille van zijn veiligheid vluchtte Van der Hoff na zeven jaar naar het zuiden van Mexico, waar de oorspronkelijke indiaanse bevolking probeerde te overleven met de teelt en verkoop van koffie.
Het viel de priester meteen op dat de boeren de kostprijs van de koffie bij lange na niet terugverdienden. ‘Een eeuwig terugkerend vraagstuk voor de boeren, overal op de wereld’, aldus Van der Hoff.

Rechtvaardige prijs

De Brabantse priester besloot samen met de boeren te onderzoeken wat er nu eigenlijk aan de hand was. De wereldmarktprijs was 140 pesos voor 1 kilo koffiebonen, van de tussenhandel kregen de boeren 37 pesos, terwijl de kostprijs rond de 90 pesos per kilo was. Conclusie: mogelijkheden vinden om de tussenhandel eruit te gooien en tot rechtvaardige handel te komen.
Toen daarnaast bleek dat een voor de boeren zelf bestemde overheidsbijdrage ter compensatie van een misoogst verduisterd was door bankemployees, overwonnen de boeren hun angst en besloten ze te gaan samenwerken. De stichting van de Union of Indigenous Communities of the Isthmus Region (Uciri) was een feit.
Van der Hoff was van meet af aan nauw betrokken bij deze coöperatie van koffieboeren. In 1988 stond hij samen met enkele medestanders in Duitsland en Nederland aan de wieg van de Fair Trade-beweging en het keurmerk Max Havelaar. ‘Hulp is mooi, maar een eerlijke prijs voor onze koffie is nog beter. Dan hoeven we onze hand niet langer op te houden’, stelt de priester.
Met een eerlijke prijs voor de koffiebonen konden kleine boeren het heft in eigen hand nemen en werken aan kwaliteitsverbetering, maar ook aan gemeenschapstaken als educatie en natuurconservatie.

Begrip

Fair Trade is een begrip geworden. Waren het eerst vooral de derdewereldwinkels waar de werd koffie verkocht, nu zijn het supermarkten en koffieketens, wereldwijd. Behalve Fair Trade- koffie zijn er onder meer Fair Trade-cacao, -bananen, -thee, -suiker en -bloemen. ‘Uciri is een prijszetter geworden en heeft boeren in 64 dorpen meer zelfbewustzijn en gemeenschapszin gegeven’, zegt Van der Hoff. Bovendien heeft het voorbeeld overal navolging gekregen, niet alleen in Mexico maar ook elders.
Volgens de priester is het steeds de kunst om innovaties in de markt te realiseren met respect voor de traditionele boerenwijsheid, de cultuur en de gemeenschap van de boeren. Samenwerking heeft de boeren in alle opzichten sterker gemaakt. Ze krijgen een eerlijke prijs en hebben geen last meer van angst, intimidatie, schaamte of vernedering.

Manifest

Voor zijn werk heeft Van der Hoff veel internationale onderscheidingen gekregen. Desondanks blijft hij een bescheiden man die zich op 75-jarige leeftijd nog steeds inzet voor de kleine boeren. Zijn filosofie heeft hij beschreven in het in zestien talen uitgegeven ‘Manifest van de Armen. Een nuchtere benadering van de economische crisis en een duurzaam alternatief’.
Dit manifest is voor paus Franciscus een inspiratiebron geweest bij het schrijven van zijn brief over de klimaatproblematiek en de sociale en ecologische uitdagingen in de landbouw. Onomwonden geeft Van der Hoff zijn visie op een solidaire economie waarin het primair om mensen gaat en waarin groei niet hetzelfde is als ontwikkeling en economische ontwikkeling altijd in balans moet zijn met de natuur (het ecosysteem).

Wijze lessen

Van der Hoff komt steeds terug op een paar wijze lessen die hij heeft geleerd en die hij ZLTO wil meegeven in het werken met en voor de leden.
Als eerste: neem de tijd voor transities als het creëren van een nieuwe markt of het invoeren van nieuwe technologie. Voor veel boeren gaat het te snel omdat ze los moeten komen van gevestigde relaties en een vertrouwde werkwijze. Zie dat ook als een kracht.
Een tweede les: het gaat om vernieuwing van onderop. Ten slotte: blijf werken als een soort volksdemocratie waarbij zo veel mogelijk leden betrokken zijn. De priester is ervan overtuigd dat de langere weg naar besluitvorming uiteindelijk een steviger draagvlak en meer solidariteit oplevert.