‘Regels kun je beter voorkomen’

‘We hebben foto’s vanaf de weg gemaakt van de stal met de tl-lampen aan en de stal met alleen ledlampen aan’, zegt John Hutten. ‘Een wereld van verschil. Toen mijn vrouw ‘s avonds thuiskwam na een vergadering, merkte ze op dat ze onze stal bijna niet meer zag staan. De afgeschermde lamp zorgt voor nog minder lichtuitstraling dan de gewone ledlampen.’
De serrestal van John en Roy Hutten is in 2009 gebouwd. Een deel van de 170-koppige melkveestapel is nog gehuisvest in een ligboxenstal uit 1993. ‘Toen we die bouwden was de norm dat er licht genoeg in de stal was als je er de krant kon lezen. Bij de bouw van de serrestal was al meer aandacht voor goed licht, niet alleen voor de boer maar ook voor de koeien. Maar over de verdeling van licht en over lichtuitstraling dachten we toen nog niet zo na.’
Omwonenden deden dat wel. ‘Wat een bak met licht’, zo hoorden de broers wel eens. ‘Dat was ook zo’, erkent Hutten nu. Zo’n open serrestal waar volop lampen branden zie je ‘s avonds natuurlijk niet over het hoofd. De buren hebben overigens nooit geklaagd.’

Lichthinder

Toch doen de broers nu mee aan het project ‘Bewust verlichten en energie besparen’ van LTO Noord Salland. ‘Je hoort steeds meer over lichthinder’, stelt Hutten. ‘Om-wonenden storen zich eraan, en in beheerplannen van natuurgebieden staat dat het daar donker moet zijn.’
In het noorden van het land zijn over deze kwestie al regels en convenanten opgesteld waar boeren zich aan moeten houden. ‘Dat moet je voorkomen door het zelf op te pakken. Daarom hebben we ons meteen gemeld toen LTO Noord Salland met dit project begon.’
De LTO Noord-afdeling is al langer bezig met het thema licht. In samenwerking met de gemeenten Raalte en Deventer draaide er twee jaar lang een project over lichtuitstraling.
Vorig najaar liet gemeente Raalte weten het project te willen uitbreiden in bredere zin, dus ook buiten de agrarische sector. Vanuit de regio Zwolle en provincie Overijssel werd daarvoor geld beschikbaar gesteld waarbij ook andere gemeenten konden aanhaken. Dat gebeurde: ook Olst-Wijhe en Hellendoorn deden mee.
Het project Bewust verlichten en energie besparen is onderdeel van deze brede aanpak. Het project begon met een voorlichtingsbijeenkomst waarbij boeren maar ook installateurs zich konden melden. Deze laatsten konden ook hun kennis inbrengen.
Uit de boerenaanmeldingen werden twaalf deelnemers geselecteerd die een energiescan van hun bedrijf konden laten maken. Uit de scan voor Hutten bleek dat het bedrijf de meeste energie kan besparen door óf een houtsnipperkachel aan te schaffen óf te investeren in een warmteterugwininstallatie.
‘Dat zijn grote investeringen, waar we over na zullen denken, maar die nu financieel gezien even niet aan de orde zijn’, geeft Hutten aan. ‘We kiezen er eerst voor om iets met het licht te doen. Vooral vanwege onze serrestal die zoveel licht verspreidt, maar ook omdat het om behapbare kosten gaat.’
Inmiddels is in het kader van het project voor twaalf deelnemers een lichtscan gemaakt en zijn op drie demobedrijven lichtplannen gemaakt en al deels toegepast.
Het meten is in volle gang, zowel wat betreft de energiebesparing als de lichtuitstraling. Uit de metingen en de observaties bij Hutten blijkt dat de uitstraling van licht spectaculair is verminderd. ‘Ledlampen zorgen sowieso voor minder uitstraling. En als je ze aan één kant afschermt, valt er nauwelijks licht buiten de stal. Bovendien vinden we het licht mooier en is de verdeling in de stal beter dan die nu is.’

Demobedrijf

Hutten gaat investeren in twee rijen van zes afschermbare ledlampen. ‘Eén rij is niet genoeg, dan hebben we te weinig licht bij het voerhek.’ De lampen gaan aan en uit via een tijdklok met lichtsensor.
De installatie bij Hutten betekent, zonder projectsubsidie, een kostenpost van rond de 5.000 euro. ‘Dat is nog een heel bedrag’, stelt de ondernemer, die bovendien de terugverdientijd van zestien jaar aan de lange kant vindt. ‘Maar het levert ook maatschappelijk draagvlak op. Dat is niet in geld uit te drukken.’
Als de nieuwe ledlampen zijn aangebracht, wordt Hutten demobedrijf in het kader van het project. Sallandse boeren kunnen ook gaan kijken bij een pluimvee- en een varkensbedrijf die eveneens hun verlichting hebben aangepast. Bij deze bedrijven gaat het vooral om energiebesparing.
Resultaten en bevindingen van het Sallandse licht- en energieproject worden in november breder gepresenteerd.