Ondankbaar

Afgelopen zomer heb ik een boek gelezen dat ik iedereen kan aanraden: ‘Ondankbare grond’ van Leo en Theo Salemink. Zij beschrijven de geschiedenis van hun voorvaderen vanaf 1600, kleine boeren rond Sinderen in de Achterhoek.
De titel verwijst naar de moeizame strijd op de zandgronden. Overlijden en ziekte, zowel bij mens als dier. Natuurrampen van diverse aard, economische rampen en oorlogsgeweld. Of een leger vijandig of eigen was, was voor de bevolking soms al moeilijk te ontwaren. Maar steeds was er voor soldaten te weinig geld en eten. Voedselvoorraden voor mens en dier, slaapplaatsen, de eerbaarheid van vrouwen, kerken; letterlijk niets was veilig.
Ook de landbouwkundige beschrijvingen zijn boeiend: dat tabak lang een belangrijke teelt was, wist ik. Maar dat productie van houtskool veel voorkwam, was mij onbekend.
Gevaren die voor onze voorouders gewoon waren, zijn echo’s uit een ver verleden. Hooguit ‘kennen’ we ze nog van de tv, momenteel weer actueel door de komst van migranten. Gaan die voor een ontwrichting van onze maatschappij zorgen?
Ik werk geregeld met buitenlandse mensen: moderne gastarbeiders uit Polen of Roemenië en geluks- c.q. asielzoekers van over de hele wereld, regelmatig met een boerenachtergrond. Vorige week nog een Pool die in eigen land een boerderijtje had: 5 hectare met teelt van tabak. Onder de Syrische vluchtelingen zijn ook veel boeren. Door jarenlange droogte zijn zij het platteland ontvlucht, de voorhoede van de klimaatvluchtelingen.
Gelukszoekers, zijn wij dat niet allen? Mijn moeder was de oudste van dertien kinderen. Bij allen zal de gedachte om te emigreren zijn bovengekomen. Bij sommigen, onder wie mijn ouders, bleef het daarbij. Vier kinderen vertrokken naar Canada, de Verenigde Staten en Nieuw-Zeeland. Eenzelfde aantal vertrok, maar keerde terug.
Waarom die drang? Rond 1950 lag Europa in puin na de Eerste Grote Stammenstrijd, de crisisjaren, de Tweede Stammenstrijd, inclusief raciale overwegingen, en een Koude Stammenstrijd. Met constante dreiging van tekort aan voedsel, huizen en banen zochten velen hun geluk elders. 100 procent economische vluchtelingen derhalve, 0 procent politieke gevallen. De landen van aankomst waren blij met hun komst; dankbaar zelfs.
Er is natuurlijk één detail: al die landen hadden feitelijk een Europese cultuur. Al die ooms en tantes, neven en nichten hebben zich daarbij perfect aangepast, maar er is er niet één die de Navajo-, Hopi-, Sioux- of Maori-taal beheerst. Ik weet het, geschiedenis loopt zoals die loopt. Maar vanuit werkelijk plaatselijk perspectief betrof het een tsunami van brutale lieden: ondankbaar volk.

Huib Rijk