Aandacht bewaring niet verslappen

Een rondje langs diverse adviseurs begin oktober maakt duidelijk dat de kwaliteit van de ingeschuurde akkerbouwproducten gemiddeld genomen redelijk tot goed is. Natuurlijk zijn er in het zuidwesten en langs de kuststrook meer problemen met rot door neerslag maar die zijn met een slim bewaarregime in de meeste gevallen redelijk goed hanteerbaar. Veel rottende aardappelknollen waren ook al ver heen en bleven gelukkig op het land.
Het teeltseizoen eindigde in veel regio’s nat en laat. De late oogst heeft overigens niet alleen nadelen. De uien kwamen, misschien tegen wil en dank, toch nog aardig afgestorven in de schuur. En veel pootaardappelen hebben na weken doodliggen al een mooie stevige schil ontwikkeld. De koudere nachten in oktober boden mooie kansen om te drogen, maar dan wel met een kachel er bij.

Partijen nadrogen

Eén advies klonk en klinkt soms nog door het hele land en dat is ‘drogen, drogen en nog eens drogen’. Zowel bij aardappelen als bij uien is het van het grootste belang om de partij zo snel mogelijk droog te draaien.
Veel uien verkeren na het inschuren in het stadium van nadrogen. Luc Remijn van DLV Plant Zuidwest adviseert om hier tot ongeveer half november mee door te gaan en de partij tijdens het nadrogen op minimaal 15 graden te houden. Dat kan betekenen dat er ook wel eens een kachel bij moet. Remijn houdt als stelregel dat de ventilatoren in de nadroogperiode 30 tot 35 uur per week moeten draaien met drogende lucht.
Angst voor uitdrogen is niet nodig bij uien. En wie het zonder bewaarcomputer moet doen, draait bij voorkeur overdag tussen tien en zes als de straat droog is. ‘Bij mist is het opletten geblazen, hou dan altijd de deuren dicht om condens in de bewaring te voorkomen. Ventileren bij mist kan alleen als de buitenlucht na verwarming nog steeds drogend is. Dat hangt af van de temperatuur van de partij.’
Als de uien droog genoeg zijn kan de temperatuur vanaf half november met een halve graad per dag naar beneden naar een bewaartemperatuur van ongeveer 7 graden. Voor uien is volgens Remijn een stabiele temperatuur belangrijker dan een lage temperatuur.

Rotte knollen

Vanwege rotte knollen en relatief vochtige grond in veel partijen ligt bij aardappelen de focus in de eerste week na het rooien ook volledig op het drogen. Eerst de knollen winddroog draaien en dan pas wondhelen, is het algemene beeld.
Tjalling Douma van Agrico rekent voor dat een partij met een beetje rot en veel vochtige grond al gauw 1.000 tot 1.500 liter water per hectare kwijt moet raken voordat de knollen aan de buitenkant droog zijn. ‘Maar in een frisse nacht kun je met de kachel er bij ook zomaar 500 liter wegdraaien.’
Douma ziet net als collega-adviseurs dat akkerbouwers er soms voor kiezen de bewaarcomputer in het begin op handbediening te zetten. Dat kan allerlei oorzaken hebben, bijvoorbeeld onbekendheid met nieuwe apparatuur, maar vaak is het een bewuste keus. Dat bevestigt ook Klaas Gast van HZPC. ‘Handbediening zit er niet voor niets op.’
Net als bij de uien mag de temperatuur ook bij de aardappelen niet te ver zakken tijdens het drogen. Vocht verdampen kost energie en dat wordt onttrokken aan de aardappel. Als het product te snel afkoelt, zijn er later in het seizoen minder mogelijkheden om met buitenlucht te ventileren zonder kans op condensvorming.
HZPC heeft een tiental groepen pootgoedtelers die coaching krijgen bij de bewaring. Gast ziet dat opwarmen van de lucht tijdens het drogen nog niet echt gemeengoed is. Maar vanwege de omstandigheden en dankzij de kennisoverdracht in de studiegroepen wordt er volgens Gast momenteel flink geïnvesteerd in kachels.
Als de partij eenmaal droog is en de gewenste temperatuur heeft bereikt, is het de kunst om de partij ook droog te houden. Daarbij is het belangrijk om grote temperatuurverschillen binnen de partij te voorkomen. Bij meer dan 1 graad verschil is het advies om met intern ventileren de temperatuur te egaliseren.
Bewaarders moeten dan ook in de gaten houden of er bovenin geen condensvorming optreedt en als dat toch gebeurt, een condens- of ruimteventilator inschakelen. Deuren en luiken van de bewaarplaats moeten dichtblijven bij mist en een hoge RV van de buitenlucht.
Bij partijen met rotte knollen is het aan te bevelen om regelmatig met drogende buitenlucht te blijven ventileren en goed naar de rotte knollen bovenop de hoop of kist te kijken. ‘Als er op die knollen wit schimmelpluis verschijnt, ben je op de goede weg’, vertelt Klaas Froma van DLV Plant, actief in het Noordelijk Kleigebied.
‘Worden de buurknollen nat, dan wordt er niet genoeg vocht afgevoerd en moet je blijven ventileren met drogende lucht. De rottende knollen geven dus belangrijke informatie en moet je daarom altijd laten liggen.’

Op de tweede plaats

Bewaring van akkerbouwproducten kost vaak veel energie. Toch komt energiebesparing bij veel akkerbouwers zeker dit seizoen pas op de tweede plaats. ‘Behoud van kwaliteit komt eerst’, weet ook Jan Kamp van PPO-Lelystad. In 2013 en 2014 leidde hij een landelijk praktijknetwerk met de titel ‘Slim en kostenbesparend bewaren’.
Zo’n vijftig akkerbouwers hielden de belangrijkste gegevens bij van de bewaring van hun uien en aardappelen. In workshops wisselden ze ervaringen uit en kregen ze voorlichting over het instellen van de bewaarcomputer.
Het praktijknetwerk leverde veel gegevens op. Maar omdat er te weinig goed vergelijkbare combinaties van gewas, ras, type bewaring en bewaarduur waren, bleek het toch moeilijk om harde conclusies te trekken. Desalniettemin heeft het netwerk nuttige leerpunten opgeleverd. Zo bleek het energieverbruik tot een factor 5 te verschillen en waren er variaties in bewaarverliezen van 2 tot 7 procent, zonder overigens een betrouwbaar verband tussen bewaarverliezen en energieverbruik. Ook werd duidelijk dat in vrijwel alle gevallen het bewaarverlies harder aantikt dan de energiekosten.
Kamp ziet in de praktijk dat boeren op dit moment ook minder interesse hebben voor energiebesparing omdat elektriciteit relatief goedkoop is. Wel kunnen ze volgens de onderzoeker nog substantieel besparen op de energiekosten door de tarieven van de verschillende aanbieders goed met elkaar te vergelijken.