Genetisch gevecht tegen ziekten

De natuurlijke weerbaarheid van planten en gewassen is voor een belangrijk deel genetisch bepaald. Het inkruisen van resistentiegenen is voor veel plantenveredelaars een primair veredelingsdoel. Daarnaast selecteren ze nieuwe kruisingen standaard op hun gevoeligheid voor veelvoorkomende ziekten en plagen.

1Algemeen: tolerant of resistent

Resistent en tolerantie zijn min of meer containerbegrippen voor alles wat te maken heeft met verminderde gevoeligheid. In de plantenteelt houdt resistentie formeel in dat gewassen niet vatbaar zijn voor een ziekteverwekker en dat de ziekte of plaag zich niet kan vermeerderen in het betreffende gewas.
Het resistentiemechanisme in een plant herkent veelal de ziekteverwekker en activeert de afweerreactie.
Gewassen kunnen ook gedeeltelijk weerstand bieden aan ziekten of plagen. Dan is de term 'tolerant' beter te gebruiken of 'partieel resistent'. Bij deze vorm is een lichte aantasting of in geval van planten een late aantasting in het seizoen mogelijk. Ook kan een ziekteverwekker zich vermeerderen in een tolerant gewas, maar minder dan in een vatbaar gewas.

2Aardappelen: inbouw resistentie via cisgenese

Binnen het onderzoeksprogramma naar duurzame resistentie tegen phytophthora (DuRPh) is het onderzoekers van Wageningen UR gelukt om een duurzame resistentie tegen de schimmelziekte phytophthora in bestaande aardappelen in te bouwen via cisgenese. Het project met een looptijd van tien jaar is in 2015 afgerond.
De duurzaamheid van de resistentie bestaat vooral uit het stapelen van resistentiegenen afkomstig uit wilde aardappelsoorten. Het betekent dat het bij een doorbraak van het ene gen mogelijk is een phytophthora-aantasting alsnog aan te pakken door andere resistentiegenen die nog wel werken.
De techniek van DuRPh is aan het eind van het project zover dat verschillende inbouwpakketjes met resistentiegenen klaarliggen voor gebruik. Vooralsnog echter zal de techniek nog niet in de praktijk worden gebruikt vanwege de maatschappelijke discussie. Cisgenese geldt nog steeds als een ggo-technologie.

3Suikerbieten: aanvullende resistentie rhizomanie

De laatste jaren blijkt steeds vaker dat in de teelt van suikerbieten de gangbare resistentie tegen rhizomanie wordt doorbroken door agressievere varianten van het bodemvirus. Het betreft met name de AYPR-variant en in iets minder mate de varianten TYPR en VYPR. Vanwege deze doorbraak leveren zaadfirma's inmiddels rassen met een aanvullende resistentie in de vorm van het Rz2-gen, naast de standaard Rz1-gen.
Het IRS adviseert bietentelers in Nederland om bij twijfel over een rhizomanie-aantasting altijd te kiezen voor een aanvullende resistentie.
Aangetaste suikerbietenplanten zijn in een perceel mogelijk te herkennen als blinkers in een gewas. De besmette suikerbieten vertonen in veel gevallen baardgroei door de vorming van een groot aantal haarwortels. Na het afbreken van de wortelpunten laten de vaatbundels een bruinverkleuring zien.

4Uien: weerstand tegen bodemgebonden ziekten

Bodemgebonden ziekten zoals fusarium en witrot zijn een bedreiging voor de uienteelt in West-Europa. Onlangs kreeg Koen van der Voort, manager veredeling van De Groot en Slot de vraag wat de zaadfirma doet aan resistentieveredeling om genoemde aantastingen tegen te gaan.
'Voor wat betreft witrot kan ik kort zijn', antwoordde Van der Voort. 'Van die ziekte zijn nog geen natuurlijke resistentiebronnen bekend. Het kan nog lang duren voordat er een resistent ras beschikbaar komt. Maar het staat wel degelijk op ons wensenlijstje.'
Voor fusariumgevoelige gronden brengt De Groot en Slot sinds dit jaar het ras Hysky op de markt. Van der Voort legt uit dat het ras niet volledig resistent is, maar wel weerstand biedt tegen de bodemschimmel.
'In ons veredelingsprogramma komen er rassen aan met een nog betere resistentie tegen fusarium. Absolute resistentie gaat bij deze aantasting echter niet lukken', aldus Van der Voort.

5Wintertarwe: gele roest steeds agressiever

Een nieuwe fysio van gele roest maakt tarwerassen gevoeliger voor aantasting. Het fysio staat bekend als Warrior-Ambition en is daarmee genoemd naar de eerste rassen waarin doorbraak van de bestaande resistentie is waargenomen. Inmiddels is het fysio vastgesteld in heel Noordwest-Europa.
Kenmerk voor het nieuwe fysio van gele roest is niet alleen de grotere agressiviteit, maar ook de infecties bij lagere temperaturen. Het betekent in de praktijk dat aantastingen van de schimmel veel vroeger zijn te vinden. Daardoor is er vaak sprake van meer ziektedruk in het voorjaar.
In de veredeling selecteren kwekers inmiddels intensief op natuurlijke weerstand tegen gele roest. Op rassenlijsten zijn de resistentiecijfers voor gele roest geleidelijk aangescherpt. Rassen die vatbaar blijken voor het nieuwe fysio, worden niet meer aanbevolen voor teelt.

6Cichorei: selectieve rassen verdragen herbicide

In cichorei onderscheiden rassen zich niet zozeer door resistenties tegen ziekteverwekkers, maar vooral door de resistentie tegen herbiciden. Het veelgeteelde ras Chrysolite is specifiek tolerant tegen herbiciden met de werkzame stof sulfonylurea. Voor Nederland betekent het dat cichoreitelers gebruik kunnen maken van het middel Titus voor de onkruidbestrijding.
Met het ras Chrysolite kunnen telers het aantal bespuitingen beperken. Dat heeft uiteindelijk een positieve invloed op de opbrengsten, hoewel het ras op de rassenlijst laag scoort voor financiële opbrengst. Het nieuwe ras Benulite, met dezelfde resistentie maar dan met hogere opbrengstcijfers, wordt mogelijk voor komend seizoen opgenomen voor teelt in Nederland.

Bekijk meer over:

Lees ook

Marktprijzen

Meer marktprijzen

Laatste nieuws

Nieuwste video's

Kennispartners

Meest gelezen

Nieuw op MechanisatieMarkt.nl

Meer advertenties

Vacatures

Weer

  • Zaterdag
    14° / 8°
    20 %
  • Zondag
    15° / 4°
    20 %
  • Maandag
    11° / 8°
    95 %
Meer weer