Westerkwartier zet voedselketen op

Tienke WoudaEen grote rol hiervoor is weggelegd voor de landbouwsector, die na de dienstverlenende sector de grootste sector is in Zuidwest-Groningen. Ruim negenhonderd agrarische bedrijven gebruiken ruim 80 procent van de totale oppervlakte.
Onder andere de Ecologische Hoofdstructuur in het Westerkwartier maakt schaalvergroting echter bijna onmogelijk, blijkt uit onderzoek naar de opzet van een grootschalige regionale samenwerking in de voedselketen door Hanzehogeschool Groningen.
Maar ook de kleine bedrijven in de dienstverlenende sector, vaak zelfstandigen zonder personeel, opereren te versnipperd in de streek. ‘Zij kunnen het hoofd beter boven water houden als ze meer samenwerken.’

Grote keukens

Dat zijn voor de Gebiedscoöperatie Westerkwartier twee belangrijke redenen om een duurzaam regionaal systeem op te zetten van vleesproductie, verwerking en verwaarding, transport, consumptie en ook de rest- en afvalwerking. Met het opzetten van de korte keten (Reframe) willen de partijen de bedrijfsmatige en regionale veerkracht in het Westerkwartier herstellen en behouden (zie kader).
Door samenwerking aan te gaan met grote keukens zoals het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) kunnen agrarische ondernemers andere afzetkanalen aanboren, stelt Bergsma. Ook voor het ziekenhuis is dit interessant, geeft de directeur van de gebiedscoöperatie aan.
‘Voor de 14.000 maaltijden in het ziekenhuis zijn zo’n 1.200 producten nodig. Daarvan komen er twee uit Groningen namelijk water en aardbeien. Het Universitair Medisch Centrum Groningen, zoals vele anderen, koopt het vlees op de markt waarvan de herkomst niet duidelijk is. Het kan zo maar uit Argentinië komen. Dat is niet goed voor de regionale economie, de werkgelegenheid en de voedselkilometers.’

Natuurvlees

Inzet is vooreerst de productie en verwerking van (natuur)vlees. Volgens bestuurslid van de gebiedscoöperatie en melkveehouder Alex Datema uit Briltil is vlees een relatief makkelijk product omdat er geen georganiseerde organisatie achter zit. ‘Het gaat om de vrije markt.’
Datema ziet vooral ook kansen voor vee dat op natuurland graast. ‘In het Westerkwartier ligt zo’n 2.000 hectare natuurland. Hiervan is de helft beschikbaar voor beweiding. Hiermee heb je ook een goed duurzaam verhaal richting de consument.’
Maar de gebiedscoöperatie wil ook een meerwaarde geven aan kalveren die het gangbare circuit ingaan. ‘Zo’n 75 procent van de kalveren is beschikbaar voor vleesproductie. Ongeveer 20.000 kalveren in het Westerkwartier gaan het gangbare circuit in’, aldus Bergsma.
Volgens projectleider Gert-Jan Stoeten van de gebiedscoöperatie is het voor boeren ook noodzaak om verder te kijken dan de gangbare melkveehouderij. Ze gaan de kostprijswedloop met boeren in bijvoorbeeld het Waddengebied niet winnen. Er zitten in het Westerkwartier grotere bedrijven die tweehonderd koeien melken, maar het gaat vooral om familiebedrijven met veertig tot zestig koeien.
‘Iedereen vindt het landschap mooi’, zegt Stoeten. ‘Maar de mensen willen ook de boer in het landschap houden. Je kunt extra’s halen door zelf de consument op te zoeken. Dat merk ik ook als ik mijn vleesvee laat slachten. Dan pik ik zo 500 euro extra mee.’

Streekwinkels

Naast de grotere instellingen als het Universitair Medisch Centrum Groningen en zorginstellingen gaan de deelnemende partijen ook samenwerken met de stadscoöperatie(H)eerlijk Groningen om genoeg afzet voor de producten te krijgen.
Bovendien zien ze kansen voor MBO Terra-studenten om op het voormalige terrein van de Suiker Unie in Groningen streekwinkels te beginnen. Terra MBO is al van plan om daar een praktijk- en educatiecentrum voor voedsel en groene leefomgeving in te richten. Om nog meer werkgelegenheid te creëren wil gebiedscoöperatie ten slotte ook ondernemers ook trainen in nieuwe competenties.