Aardwarmte: aanboren geldbron lastig

Dat houdt de investeringen voor de warmtedistributie beperkt, vergeleken bijvoorbeeld met het gebruik van aardwarmte voor stadsverwarming, en deze investeringen compenseren de lagere gastarieven voor de glastuinbouw.
Daarnaast worden de energiekosten voor de ondernemer voor lange tijd stabiel en voorspelbaar en is aardwarmte een belangrijk alternatief voor het gebruik van aardgas in de tuinbouw. Ook helpt het gebruik van aardwarmte om de sector te verduurzamen. Aardwarmte is lokaal en duurzaam waarbij geen of nauwelijks CO2-emissies vrijkomen.
Een goede stap - naast energiebezuiniging - richting een CO2-arm Nederland, wat overigens nog verre toekomst is. Want het aandeel duurzame energie ligt in Nederland op een schamele 5,6 procent, terwijl in 2030 de CO2-uitstoot met 40 procent moet zijn teruggedrongen en in 2050 zelfs met 80 tot 95 procent.
Het zijn bovenstaande zonnige kanten van het gebruik van aardwarmte, die zowel de overheid, brancheorganisaties als tuinders zien. Voorzitter Nico van Ruiten van LTO Glaskracht Nederland stelde begin december op de klimaattop in Parijs dat ‘in potentie 20 procent van de Nederlandse glastuinbouw kan worden verwarmd met aardwarmte’.

Praktijk weerbarstiger

De praktijk is weerbarstiger. Hoewel de Energiemonitoren 2013 en 2014 van het LEI stijgende cijfers laten zien qua gebruik van aardwarmte (aantal glastuinbouwbedrijven van 21 naar 31; aantal hectares van 134 naar 445 en opgewekte terajoules warmte van 989 naar 1.871), is dat deels te danken aan optimalisatie van bestaande projecten.
Een ander deel wordt weliswaar gevormd door nieuwe projecten, maar dat aantal blijft achter bij de verwachtingen.
Het aantal aanvragen voor vergunningen voor het opsporen van aardwarmte, dat verplicht is in Nederland evenals voorafgaand geologisch onderzoek, ligt boven de zeventig. Dit komt vooral door tuinbouwondernemers of een cluster van tuinbouwondernemers. In de periode 2007-2011 is aan dertig glastuinbouwprojecten MEI-subsidie toegezegd, maar daarvan zijn er slechts enkele afgerond en operationeel.
Dat heeft niet alleen te maken met technische vraagstukken en problemen waar deze jonge technologie tegenaan loopt, maar vooral met de financiering. De kosten van de geproduceerde warmte worden namelijk voor 70 procent bepaald door de kapitaalslasten van de investering in de bron.

Eigen vermogen

Piet Broekharst, programmamanager Kas als Energiebron, van LTO Glaskracht Nederland: ‘Een bron vergt een investering van 10 tot 15 miljoen euro. Veel potentiële projecten zijn gestrand, mede door de economische crisis. De financiering kan beter. Dat banken 30 tot 40 procent eigen vermogen vragen, is een remmende factor.’
Voorzitter Frank Schoof van het Platform Geothermie, een non-profitorganisatie gericht op de bevordering van aardwarmte in Nederland, ziet dezelfde financiële bottleneck.
‘Er is in de sector meer behoeft aan garanties aan de voorkant van het project. De implementatiefase, de boorfase, is afgedekt via de RNES (zie kader). Maar dat ondernemers problemen hebben met 30 tot 40 procent eigen vermogen, is goed gezien. Wij ijveren ervoor om de risico’s in de exploitatiefase zoveel mogelijk in kaart te brengen en weg te nemen. Daarbij denken we aan een waarborgfonds of andere manieren.’
Dat is volgens Schoof de enige manier om aardwarmte wat breder in de sector te krijgen. ‘Want het is een feit: het aantal aardwarmteprojecten loopt achter. We zouden graag een versnelling zien. We zitten nu op twee à drie projecten per jaar, de doelstelling voor 2020 is vijf à zes per jaar, een verdubbeling.’
De concrete maatregelen die het Platform Geothermie voor ogen heeft om dat te bewerkstelligen, zijn verbreding naar andere toepassingsgebieden, risicoreductie, uitgebreide ondersteuning bij kennis- en ervaringsuitwisseling en ondersteuning bij financieringsvraagstukken.
Broekharst vult aan: ‘De gemiddelde terugverdientijd van een bron ligt op tien tot vijftien jaar. Die bron gaat veertig tot vijftig jaar mee. Ondanks de exploitatiekosten, de monitoringskosten en dergelijke kan het eenvoudig concurreren tegen de gasprijzen. Maar het is wel een langetermijnverhaal.’