Kwantumtoeslag bedreigt diversiteit

Henk VoskuilenIs melk wit? En is alle melk even wit? Voor 99,9 procent van de mensen wel, maar niet voor het coöperatiebestuur en de directie van Royal FrieslandCampina (RFC). Zij zien een groot verschil tussen melk van grote leveranciers leden-melkveebedrijven en melk van kleine leveranciers leden-melkveebedrijven.
In 2008 lanceerde RFC het idee om grote leveranciers een toeslag te geven omdat ze groot en efficiënt produceren. Ze zouden weggaan naar andere melkfabrieken en zo het bedrijf te gronde richten, was de boodschap. Vervolgens ontstond er commotie onder de kleine leden. Inspraakinitiatieven werden ondernomen en uiteindelijk kwam de huidige kwantumtoeslag er.
Anno 2016 is het toch nog steeds een lumineus idee. Je haalt geld weg bij de kleinen en verdeelt het onder de groten. En nog steeds is het bestuur voorstander want ‘het hemd is nader dan de rok’.
De melkprijzen zijn bar slecht, dus moet er aan versterking van de sector worden gewerkt. Blijkbaar ontkomen we er dan niet aan om de grote bedrijven te steunen, anders gaan die verliezen draaien of verdwijnen ze naar andere melkfabrieken. Want efficiënt of niet, voor deze prijs kan niemand melken.
De oplossing ligt dus bij het verhogen van de melkprijs door middel van kwantumtoeslag, zodat deze groep de tijd door kan komen. Dat zal waarschijnlijk werken.
Nadeel is dat het een laatste actie zal zijn, want na deze ronde zullen bijna alle kleine melkveebedrijven het loodje hebben gelegd. Dan kan deze optie alleen nog werken als de middelgrote bedrijven worden opgeofferd. Wat dan overblijft, zijn grote melkveebedrijven die fabrieksmatig melk produceren.
RFC rechtvaardigt de kwantumtoeslag met de efficiency voor het verwerkingsbedrijf en de angst dat de hele keten omvalt onder de druk van de markt. Is deze angst terecht? Veel kleine bedrijven zijn de afgelopen jaren gestopt met de melkproductie. Slechte prijzen, slechte vooruitzichten en geen opvolger. De marktwerking zorgt dus zelf wel voor schaalvergroting.

Melk ophalen

Efficiënter werken leidt tot lagere kosten. Daarmee wordt gedoeld op het ophalen van de melk. Natuurlijk wordt dat efficiënter als je het bij maar één bedrijf ophaalt. Maar het beleid met meerdere fabrieken maakt het transport inefficiënt en ook een grote producent levert niet precies een tankauto vol melk. Daarom moet ernstig aan dit argument worden getwijfeld.
Dat de groten weggaan zonder toeslag is niet aannemelijk. De markt is vandaag de dag overal gelijk, er is een overschot aan melk.
Het is volgens mij beter om met een gemêleerd bestand van leveranciers-melkveebedrijven te werken. Terecht of onterecht, maar de publieke opinie is afkerig van de melkveefabrieksstallen. Dit kan maatschappelijke problemen veroorzaken voor RFC als er alleen nog grote melkveebedrijven zijn.
Koeien horen buiten. Veel grote bedrijven kunnen de koeien niet buiten houden, dus is het goed als er nu nog middelgrote bedrijven zijn die voor de consument zichtbaar zijn en waar de koeien buiten lopen.
Bij calamiteiten valt er direct een enorm gat in de toelevering van melk. Dierziekte, brand of faillissement kunnen in korte tijd significante verstoring in de aanvoer naar de fabrieken veroorzaken. Met een solide basis van veel bedrijven is de kans daarop kleiner. Diversiteit is de basis van een gezonde samenleving. Dat geldt ook voor de boerenstand.
Moeten we de RFC-bestuurders tot andere gedachten brengen? De tijd zal het leren. Leden, ga in februari naar de themabijeenkomst en in maart naar de ledenbijeenkomst. Laat uw coöperatieve inspraak niet verloren gaan.