Nieuw klimaat goed voor aardappel

'De aardappel is het gewas van de toekomst, let maar op.' Met die woorden besloot hoogleraar gewasecologie Anton Haverkort van Wageningen UR deze week zijn inleiding tijdens de Themadag Aardappelen in Dronten.
Samen met NOS-weerman Gerrit Hiemstra was Haverkort door Landbouwbeurs Noord en Centraal Nederland (LNCN) uitgenodigd om iets te vertellen over de gevolgen van klimaatverandering voor de aardappelteelt.
Volgens Haverkort hebben aardappelen van alle akkerbouwgewassen het meeste voordeel bij klimaatverandering. 'Als we uitgaan van een temperatuurstijging van 2 graden in 2050, een drie weken langer groeiseizoen en 28 procent productiestijging vanwege de opname van meer CO2, dan is theoretisch een aardappelproductie mogelijk van 138 ton per hectare. Nu is de maximale opbrengst in Nederland op basis van gewasgroeimodellen nog 88 ton per hectare.'
De 28 procent productiestijging voor de periode 2010-2050 baseert de hoogleraar op een Engelse studie. Daarin is gerekend met het effect van verhoging van het CO2-gehalte van 380 tot 550 ppm. 'Het betreft een vrij conservatieve inschatting', beweert Haverkort.
'Andere studies gaan uit van grotere productiestijgingen voor aardappelen.' Dezelfde studie meldt voor suikerbieten en tarwe slechts een beperkt effect van extra CO2-opname. Voor mais wordt zelfs een lagere opbrengstpotentie voorspeld.

Langer groeiseizoen

Haverkort behandelt in zijn presentatie de voor- en nadelen van het veranderende klimaat voor aardappelen. Voordeel is naast de hogere opbrengst een betere waterbenutting omdat vanwege meer CO2 in de lucht huidmondjes minder ver openstaan. Daardoor blijft de gewasverdamping beperkt. Verder zorgt het langere groeiseizoen voor een hoger drogestofgehalte.
De klimaatverandering uit zich in hogere temperaturen, meer neerslag, meer kans op lange droge periodes en extremere buien. Nadeel voor aardappelen is volgens de hoogleraar dat de kans op dagtemperaturen boven 30 graden Celsius toeneemt. 'De groei staat dan stil. Dat kost productie en is nadelig voor het drogestofgehalte.'
Aardappeltelers moeten voorbereid zijn op meer droge periodes, waarschuwt Haverkort. Op tijd kunnen beregenen wordt belangrijker. Aan de andere kant zal er ook meer wateroverlast zijn door extreme neerslag. 'Dat vraagt extra aandacht voor afwatering en eventueel opslag van overtollig water.'
Intensieve neerslag in het najaar vergroot de kans op een natte oogst en een nat product in de bewaring. 'Hogere temperaturen en het natte weer zijn nadelig voor de kwaliteit van de aardappelen. Er is meer kans op doorwas en rot. De verwachting is dat hogere bewaarkosten nodig zijn om een goed product af te leveren', stelt de onderzoeker.
In het groeiseizoen neemt ook de druk van ziekten en plagen toe als het warmer en natter wordt. Haverkort wijst erop dat ziekten als phytophthora eerder actief zijn in het groeiseizoen. Ook zullen de omstandigheden aantrekkelijker zijn voor bacteriën als erwinia, ringrot en bruinrot. 'Daarnaast moeten we rekening houden met nieuwe ziekten en plagen. Zebrachips is daarvan een voorbeeld.'
Volgens Haverkort wegen de voordelen van klimaatverandering voor de aardappelteelt op tegen de nadelen. 'Natuurlijk is er wat extra kommer en kwel, maar voor de meeste problemen is er een genetische oplossing. Ook voor kwekers is klimaatverandering een uitdaging.'
Hiemstra vertelt aan de aardappeltelers dat in het meest extreme klimaatscenario van het KNMI de temperatuurstijging in Nederland tot 2050 uitkomt op zo'n 2 graden. 'Het klimaat hier is dan vergelijkbaar met dat van het zuidwesten van Frankrijk of Midden-Italië op dit moment.' Minder extreme scenario's van het KNMI gaan uit van hooguit 1 graad temperatuurstijging in de komende veertig jaar.

Snelheid straalstroom

Een gevolg van klimaatverandering is volgens de weerman dat het temperatuurverschil tussen de poolstreken en de gematigde gebieden afneemt. Daardoor neemt ook de snelheid van de straalstroom in de atmosfeer af. 'Concreet betekent het dat hoge- en lagedrukgebieden langer op één plek blijven liggen. Het verklaart de langere perioden van droogte en ook de neerslaghoeveelheden van meer dan 100 millimeter binnen enkele dagen.'
Op een kaart toont Hiemstra dat de gebieden met 150 millimeter neerslag in korte tijd geleidelijk uitbreiden en opschuiven naar het noorden. 'Buien zoals vorig jaar op 30 en 31 augustus in West-Brabant en rond de Biesbosch zullen vaker voorkomen. Aardappeltelers kunnen daarmee rekening houden.'