Fries veenweidegebied op de schop

Om dat tij te keren stelden Provinciale Staten begin vorig jaar de Friese Veenweidevisie vast. De visie onderscheidt verschillende gebieden: veenweiden waar de veenlaag erg dun is of al is verdwenen, gebieden met een dik veenpakket (dikker dan 80 centimeter) en negen 'kansrijke gebieden', waar 'veel opgaven en kansen' liggen, zoals weidevogelbeheer en natuur.
In de visie zijn voor de gebieden met dik veen maatregelen genoemd die het verdwijnen van de veenlaag kunnen vertragen. Want helemaal stoppen van de teruggang is niet mogelijk, zo stelden de Statenleden. Dat zou een te grote impact hebben op met name de landbouw in het gebied en in strijd zijn met het uitgangspunt dat er perspectief voor de landbouw moet blijven.
In het uitvoeringsprogramma wordt uitgewerkt welke maatregelen hoe en wanneer zullen worden uitgevoerd. Het is een gezamenlijk programma van provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân, omdat het waterschap veel maatregelen gaat uitvoeren en moet implementeren in het eigen beleid.
Gedeputeerde Sietske Poepjes en dagelijks bestuurslid Jan van Weperen van Wetterskip Fryslân hebben het veenweidegebied in hun portefeuille. Ze trekken samen op om de plannen in de regio bekend te maken (zie kader) en ze met de streek uit te voeren. Dat laatste is erg belangrijk, stellen ze.
'We hebben de kennis en medewerking van het veld nodig om de Veenweidevisie in praktijk te brengen. Daarvoor hebben we 12 miljoen euro beschikbaar', zegt Poepjes. Het gaat nu om concrete stappen. 'De discussie over wat we met het veenweidegebied willen is definitief gevoerd in Provinciale Staten.'
Een belangrijke ingreep in het gebied is het verhogen van het waterpeil. 'Vertrekpunt is 90 centimeter drooglegging voor alle veengebieden en een zomerpeil van 60 centimeter in gebieden met dik veen met een kleidek', zegt Van Weperen.
Om de gevolgen van de peilverhoging op te kunnen vangen worden dit jaar proeven gedaan met onderwaterdrainage. Met deze vorm van drainage zijn in het westelijk veenweidegebied al goede ervaringen opgedaan.
'We willen graag onze eigen proeven doen, omdat dat de enige manier is om erachter te komen hoe het in een gebied zelf werkt. Niet alleen voor de draagkracht van de grond, maar ook om droogteschade op te kunnen vangen', legt van Weperen uit. 'Er is wel belangstelling om aan de proeven mee te doen, vooral in combinatie met de aanpak van muizenschade of weidevogelbeheer.'

Kerende grondbewerking

Een ander punt van aandacht is de maisteelt; of concreter: de kerende grondbewerking. Hierdoor komt de grond in aanraking met lucht en dat versnelt de veenoxidatie. De afgelopen jaren zijn al proeven gedaan met maisteelt zonder deze kerende grondbewerking, bijvoorbeeld door te zaaien in gefreesde stroken. Deze ervaringen worden meegenomen in de verdere uitvoering van het programma.
'We willen niet praten in geboden en verboden', stelt Poepjes. 'Maar we weten dat kerende grondbewerking een bedreiging vormt voor de veenbodem. Daarvoor moet een oplossing worden gevonden.'
De uitvoering van de Veenweidevisie gaat weliswaar dit jaar van start met praktijkproeven in met name de kansrijke gebieden, maar de exacte uitvoering staat nog niet vast. Wetterskip Fryslân moet de visie verwerken in haar watergebiedsplannen.
'Als Wetterskip Fryslân zijn we blij met de Veenweidevisie, want het schept duidelijkheid', zegt Van Weperen. 'Maar er ligt voor ons wel een grote uitdaging. Bijvoorbeeld als het gaat om het streven van het waterschap naar minder peilvakken tegenover het maatwerk waar de Veenweidevisie de nadruk op legt.'
Alles hoeft ook niet meteen klaar, nuanceert Poepjes. 'Voordat alle maatregelen zijn uitgevoerd, zijn we wel tien jaar verder.'