Omslag van drones naar drainage

'We hebben net 100 hectare aardappelen gepoot, terwijl de ondergrond nog niet goed was.' Leon Noordam van Novifarm in Numansdorp legt de vinger op de zere plek. In een voorjaar als dit heeft bijna niemand de luxe om te wachten tot de omstandigheden goed zijn. De bodemstructuur was al niet optimaal en krijgt nu weer een knauw.

Noordam is voorzitter van H-WodKa, een groep van zeven akkerbouwers in de Hoeksche Waard die zich de afgelopen jaren op verschillende manieren heeft beziggehouden met precisielandbouw. In plaats van nog verder in te zoomen op de vierkante meter besloten ze het roer om te gooien.

Metingen

'We hebben verschrikkelijk veel metingen gedaan aan zowel gewas als bodem. Uit al die data blijkt dat problemen negen van de tien keer te maken hebben met vocht. Of dat nou een overschot is of een tekort.'

De vochtproblemen hangen op hun beurt weer samen met de structuur. Vooral de verdichting van de ondergrond is een groot probleem. De telers wijten dit aan het gebruik van zware machines onder natte omstandigheden. Het zuidwesten van het land kreeg in de afgelopen jaren meerdere malen extreme buien te verwerken. Toch zijn er percelen die er positief uitspringen.

Goede omstandigheden

'Percelen die goed ontwaterd zijn, waar de structuur goed is en waar de verdichting beperkt is gebleven, daar groeien de gewassen goed. Daar moeten we dus naartoe werken.'

Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Volgens de telers zijn er voor een echte trendbreuk drastische maatregelen nodig. Met hulp van een groep specialisten stelden zij een bodemvisie op, die bestaat uit drie pijlers: toekomstbestendige drainage, bodemvriendelijke mechanisatie en aandacht voor het bodemleven.

Effect

Alleen door hier tegelijkertijd mee aan de slag te gaan, verwachten ze binnen de periode van één gewasrotatie, van vier à vijf jaar, effect te zien. Toeleggen op één aspect zien ze als dweilen met de kraan open.

Een grote rol is weggelegd voor het beheersen van vocht, met een nauwere afstand tussen de drainagebuizen. Waar 10 of 12 meter nu nog normaal is, verwachten de telers toe te moeten naar 5 of 6 meter; een verdubbeling dus.

Zelf gezien

'Ik heb het zelf gezien, toen bij ons de boel blank stond', zegt akkerbouwer Gert Oudijk uit Strijen. 'Waar de buizen om de 10 meter lagen, waren de aardappelen verrot, waar ik ze op 5 meter had liggen, waren ze nog goed. Het mes snijdt aan twee kanten. Je bent het water sneller kwijt en je vergroot het waterbergend vermogen van de grond, waardoor extreme buien beter zijn op te vangen.'

Ook ziet de groep mogelijkheden in subirrigatie; het in droge periodes inlaten van water via de drainagebuizen, via het verhogen van het slootpeil. 'Daar zitten haken en ogen aan. Je moet hoogteverschillen overbruggen met stuwtjes en ook je buren moeten het zien zitten. Toch houd ik er bij het draineren al rekening mee, bijvoorbeeld naar welke sloot ik afvoer', vertelt Oudijk.

Mechanisatie

Om structuurproblemen te voorkomen, moeten we de mechanisatie over een andere boeg gooien', zegt Noordam. Die uitspraak is gedurfd, aangezien hij van alle H-Wodka-deelnemers met de grootste en zwaarste machines werkt.

'We hebben de komst van flexibele banden niet benut om de bodem te ontzien. In plaats daarvan gaan we met groter materieel en betere reinigingstechnieken langer door. Die trend willen we ombuigen. Zonder het inleveren van capaciteit, want de schaalvergroting gaat door.'

Vuistregel

Als vuistregel gebruiken de telers het 1 bar/100 kPa/10 ton-criterium, dat staat voor aslasten lager dan 10 ton en een bandenspanning onder de 1 bar. Om dit haalbaar te maken, denkt Novifarm aan een universeel overlaadsysteem (zie kader).

De H-WodKa-boeren zien mogelijkheden voor robotisering, waarbij kleinere units de oogst naar de dam brengen. Maar ook nu al zijn er stappen te zetten, bijvoorbeeld het optimaliseren van de rijroute op het veld.

Spuitpad als rijpad

'We kunnen slimmer gebruikmaken van spuitpaden door er met volle vrachten overheen te rijden', zegt akkerbouwer Aad Klompe uit Oud-Beijerland. Dankzij hun perceelsoptimalisatieprogramma liggen de spuitpaden bij de H-WodKa-boeren ieder jaar exact op dezelfde plek.

Wat betreft de derde pijler van het plan, het bodemleven, zijn de telers ambitieus: ze willen ieder jaar meer organische stof aanvoeren dan er wordt afgebroken om meer leven in de grond te krijgen. Aandacht voor structuur moet dat versterken.

Nieuwe projecten

De akkerbouwers hopen dat ze samen met andere partijen nieuwe projecten kunnen opstarten. 'We moeten de brede kijk van de boer combineren met de diepgang van specialisten van verschillende disciplines', zegt H-WodKa-woordvoerder Peter Lerink. 'De boer snapt het grote plaatje het best, maar komt alleen niet verder.'