Lange adem nodig voor herbestemming

Een zorgboerderij, woningen, installatie - of timmerbedrijf in een voormalig agrarisch gebouw. Het is voor veel gemeenten het stokpaardje om de leefbaarheid op het platteland te vergroten. Voor makelaars blijft het wegzetten van voormalig agrarische gebouwen echter een moeilijk verhaal. Ook omdat bedrijven steeds grotere bedrijfsgebouwen hebben.

'Het vergt meer creativiteit om de panden te verkopen', stelt agrarisch makelaar Marten Groothof uit het Friese Lippenhuizen. 'Het lijkt heel mooi om te gaan wonen in een voormalig boerderij. Maar er moet ook geld verdiend worden. Er moet een ondernemingsplan liggen dat wat oplevert.' Dat besef is er volgens Groothof bij de kopers nog niet altijd.

Houding gemeenten bottleneck

Bovendien is de houding van gemeenten en banken een bottleneck, vindt de makelaar. 'Gemeenten vinden het vaak lastig om het bestemmingsplan agrarisch te wijzigen. Het is vaak nee, tenzij. Dat vertraagt het proces. Want banken zijn vervolgens minder geneigd om leningen te geven.

'Waar eerder een relatiebeheerder vaak groen licht gaf, gebruiken banken nu modelberekeningen. Medewerkers schrikken van de bestemming agrarisch en weten niet welk vinkje ze af moeten vinken.'

Asbest daken

Daarbij komt de asbestwetgeving bovenop. Het rijk wil dat per 2024 alle asbest van de daken is. Voor een particulier die een voormalig agrarische koopt, betekent een nieuw dak vaak een forse kostenpost. 'Het zou mooi zijn als de overheid hiervoor meer subsidie beschikbaar stelde', vindt Groothof.

Ook voor projectontwikkelaars is herbestemming van agrarisch bedrijven lastig, ervaart projectontwikkelaar Johan Timmermans uit Garyp. Hij kocht in 2014 een voormalige boerderij in Garyp en realiseerde hierin zeven starters- en seniorenwoningen.

Meer risico

'Voor projectontwikkelaars is het makkelijker om een stukje grond van de gemeente te kopen en daar iets neer te zetten. Bij een voormalig landbouwbedrijf blijft het een risico of een project slaagt, niet alleen voor de projectontwikkelaar, maar ook voor de kopers en verkopers', stelt Timmermans.

'Een koper moet door de grote schuur heen kunnen kijken en erop vertrouwen dat de asbestdaken er af gaan. De verkopende partij moet de garantie geven dat ze het bedrijf in de tussentijd niet verkoopt.'

Timmermans krijgt veel vragen van boeren of ze in hun boerderij ook woningen kunnen realiseren. 'Zo simpel ligt het niet. Lang niet ieder vrijkomend agrarisch bedrijf leent zich ervoor. De ligging, liefst vlakbij een dorp, is vaak doorslaggevend.'

De Wolden

Het besef dat er iets moet gebeuren met vrijkomende agrarische bebouwing dringt ook bij gemeenten door. Gemeente De Wolden wordt vaak als voorbeeld gezien als het gaat om vrijkomende agrarische bebouwing. In 2010 kreeg ze landelijk bekendheid toen ze beleid hiervoor ontwikkelde.

Stichting DBF leidde het project in De Wolden samen met onder andere LTO Noord. Duidelijk werd dat het altijd om maatwerk gaat. 'Simpele invullingen als een caravanstalling mochten wel, maar voor een hoop andere zaken was het onduidelijk wat wel of niet mocht. De Wolden wilde hier proactiever mee omgaan', herinnert Machiel Adema van Stichting DBF zich.

Invenarisatie

Inmiddels maken ook andere gemeenten voorzichtig stappen om voormalige agrarische gebouwen aan te pakken, zoals gemeente De Marne. De eerste stap is vaak het maken van een inventarisatie van bedrijven die binnenkort leeg te komen staan, geeft Marijke Zeevenhooven van Stichting DBF aan.

'Een goede dorpen- of vitaliteitcoördinator, die als link functioneert tussen de boeren en de gemeente, is daarbij van groot belang', stelt Zeevenhoven.

Volgens Timmermans liggen er nog veel kansen om agrarische panden te herbestemmen. 'Friesland is gemaakt door de boeren, dat agrarisch erfgoed moeten we bewaren. De provincie moet meer in de markt worden gezet als het gaat om mooi wonen. We moeten ophouden met klagen over wat er niet meer is, maar kijken naar wat we hebben.'

Herbestemmingstafel

Stichting DBF, die via leefbaarheidprojecten de leefbaarheid en economie van het platteland in Noord-Nederland wil stimuleren, wil een herbestemmingstafel voor gemeenten in het leven roepen. Doel is om alle vertegenwoordigers in de gemeente samen te brengen .

'Vaak worden mensen met plannen van het kastje naar de muur gestuurd. Wij hopen dat met dit initiatief de gemeenten meer duidelijkheid kunnen geven', stelt Machiel Adema van DBF. Eerder al richtte de stichting samen met met de noordelijke steunpunten voor cultureel erfgoed Kenniscentrum Herbestemming Noord op.