Snelle afspoeling vervuilt slootwater

Akkerbouwers kiezen steeds er vaker voor om al vroeg preventief greppels te graven in aardappelpercelen, zodat het overtollige water snel het perceel af kan, naar de sloot. Dat voorkomt dat de knollen 24 of langer in het water staan, zodat ze gaan rotten.

Maar dat is geen duurzame oplossing. Het is veel beter als het overtollige water de grond inzakt.

Meerdere factoren zorgen ervoor dat het regenwater vaker afspoelt naar de sloot. In de eerste plaats de klimaatverandering, waardoor vaker hevige neerslag valt. Het aantal dagen met neerslag van meer dan 50 millimeter neemt toe.

Infiltratiecapaciteit

Tegelijk vermindert de infiltratiecapaciteit van de bodem; de bodem kan minder water opnemen. Dat komt onder andere door de grotere belasting van de bodem met zware machines. Vooral grotere bedrijven moeten meer binnen dezelfde tijd doen. Dat geldt ook voor loonwerk. Soms kan dat alleen onder nattere omstandigheden.

De infiltratiecapaciteit vraagt meer aandacht, constateren de initiatiefnemers van het Zeeuwse project ‘Afspoeling beperken’, ZLTO, ZAJK, waterschap Scheldestromen, provincie Zeeland en ZMf. Zij werken samen in de stichting Mineralen en Middelen Meester.

Weerstand tegen greppels

De samenwerkende partijen willen stimuleren dat op de langere termijn de bodem zelf in staat is om meer neerslag te verwerken. Uit recent onderzoek blijkt dat de overschrijding van de normen in het slootwater vooral komt door de snelle afspoeling tijdens neerslagpieken.

‘Als agrarische sector zijn we genoodzaakt om de afspoeling van mineralen en gewasbeschermingsmiddelen van de percelen te verminderen’, zegt Johan Elshof, specialist Water & bodem van ZLTO. ‘Als dat niet gebeurt, heeft dat negatieve gevolgen voor de mestwetgeving en het gewasbeschermingsbeleid.’

Volgens projectleider Nelis van der Bok van Delphy is graven van afwateringsgreppels een noodmaatregel, waartegen bij waterschappen weerstand groeit.

Praktische oplossingen

De initiatiefnemers willen vooral bewustwording stimuleren bij boeren over de gevolgen van de afspoeling van overvloedige regen. Ze demonstreren welke praktische oplossingen er zijn om die afspoeling te verminderen. Want die praktische oplossingen zijn er. Bijvoorbeeld in heuvelachtige gebieden, zoals Limburg, is veel ervaring met maatregelen die het afspoelen van regenwater verminderen.

De initiatiefnemers maken gebruik van de analyse en van de ‘Goede Landbouwpraktijken’ die TOPP heeft ontwikkeld om afspoeling en erosie van middelen en meststoffen te beperken. De Zeeuwse aanpak focust op vegetatieve bufferstroken, bodembeheer en teeltmaatregelen.

De vegetatieve bufferstrook is een akkerrand met een infiltratiegreppel ernaast. Doordat de akkerrand in ongestoorde grond groeit, kan deze meer water opnemen. In de infiltratiegreppel, die parallel aan de sloot loopt, kan het water langzaam wegzakken in de grond.

Drempelmachine

Onder bodembeheer valt de aanleg van drempeltjes tussen de aardappelruggen met een drempelmachine. Het frezen met een extra, diepere tand onder de ruggen is een effectieve teeltmaatregel waardoor overtollig water sneller in de bodem zakt.

Tijdens de open dag van CZAV en Rusthoeve is een proefveld te zien waar de drempeltjes zijn aangebracht tussen de aardappelruggen, vertelt de projectleider. Ook de drempelmachine zelf is er te zien. Het proefveld met de akkerrand en de greppel is nog niet gereed. Daar vindt later een demonstratie plaats, waarbij een overvloedige bui wordt nagebootst.

Rondleiding

Van der Bok geeft tijdens een van de rondleidingen op het Themaplein Bodem uitleg over perceelafspoeling, het voorkomen ervan en de oplossingen ervoor. Het Themaplein Bodem ligt naast het erf van de Rusthoeve.

Ook tijdens de Uiendag op de Rusthoeve in augustus is er informatie en zijn er demonstaties met perceelafspoeling. Het project loopt ook volgend jaar nog.